Operatsion kuchaytirgichlardan diskret yig’ish 1. Tajriba maqsadi: 1. Operatsion kuchaytirgichni tranzistorlardan yig’ish.
2.Kuchaytirgichning signallarni invertirlab va invertirlamay kuchaytirish fuksiyasini tadqiq qilish
2. Qisqacha nazariy ma’lumotlar Operatsion kuchaytirgich – bu keng oraliq chastotada kuchaytirish koeffisienti yuqori o’zgarmas tok elektr signallar kuchaytirgichi, manfiy teskari aloqali sxemada analogli kattalik ustida matematik operatsiyalarni bajarish uchun mo’ljallangan kuchaytirgich.
Hozirgi vaqtda opratsion kuchaytirgichlar turli vazifalarni bajarish uchun ishlab chiqarilmoqda va turli funksiyani bajarisgsh uchun va bitt sinfdagi kuchaytirgichlar sxemsi bilan farq qilsada , barcha oprastsion kuchaytirgichlarni strukturasi bir hil.Struktura sxema pastda tasvvurlabgan.
1-rasm
Operatsion kuchaytirgichning struktura sxemasi. Shunday qilib, operatsion kuchaytirgich ketma-ket ulangan qismlardan: differensial kuchaytirgich asosidagi kirish kuchaytirgich (differensial kaskad bir nechta bo’lishi ham mumkin) , sathlarni moslashtiruvchi kaskad va chiqish kaskadidan iborat. Katta kuchaytirish koeffisientiga va katta kirish qarshiligiga ega bo’lgan differensial kirish kaskadi, operatsion kuchaytirgichni signal manbai bilan mosligini ta’minlaydi. Ko’pincha bitta kirish kaskadini kuchaytirishi kam bo’lganligi uchun, kirishga simmetrik kirishli va nosimmetrik chiqishli ketma - ket ulangan bir necha differensial kuchaytirgichlaridan foydalaniladi.
Operatsion kuchaytirgich kaskad orasidagi kirish va chiqish kuchlanish sathini moslashtirish uchun sathlarni moslashtirish kaskadi qollaniladi. Undan tashqari bu kaskad o’zgaruvchan tok kuchlanishini kuchaytirish funksiyasini bajarib uncha katta bo’lmagan chiqish qarshiligiga ega.
Odatda operatsion kuchatirgich chiqish kaskadi kuchlanishni kuchaytirmaydi, biroq kuchaytirgich nagruzkasiga maksimal kuchlanish va tok beradi, chiqish qarshiligi uncha katta bo’lmaydi, signal bo’lmaganda ajraladigan quvvat kichik bo’ladi.
1963 yilida ijiner Fairchild Semiconduktor Robert Vidler integral texnologigiya bo’yicha birinchi operatsion kuchaytirgich ishlab chiqrdi, uni prinsipial sxemasi quyida ko’rsatilgan.
2-rasm. Operatsion kuchaytirgich mA702 ( K140YD analogi) prinsipial elektr sxemasi.
Ushbu sxema 9 ta tranzistor, 12 ta rezistor va 1 ta integral dioddan iborar bo’lib, sxemada kondensatorlar yo’q, bu esa keng oraliqli o’tkazish sohasini beradi. VT3VT6 tranzistorlarda turg’un tok generatori bilan VT1VT2 tranzistorlar asosida differensial kaskad kirish kuchaytirgichi sifatida foydalaniladi.VT4VT5 tranzistorlar asosidagi differensial kaskad VT7VT8 tranzistorlar bilan sathlarni moslashtirish kaskadi vazifasini,VT9 tranzistor esa uncha katta bo’lmagan qarshilikli chiqish kaskadi sifatida foydalaniladi.
Integral bajarilgan operatsion kuchaytirgichlarning prinsipial elektr sxemasi quiyida berilgan
3-rasm. Operatsion kuchaytirgichlarning prinsipial elektr sxemalarda belgilanishi (chapda chet el, o’ngda esa Rossiya).
Operatsion kuchaytirgichlarni parametrlari
Operatsion kuchaytirgich(OK) etarlicha murakab qurilma , u bir qancha parametrlarga ega, qurilma tarkibiga kiruvchi ancha zaruriy parametrlari operatsion kuchaytirgichlar ishiga tasir qiladiganlari va vazifasiga qarab farqlanadi.
1- jadval
Operatsion kuchaytigichlarning parametrlari
№п/п
Parametr nomi
Belgsi(rossiya/
chet el)
Parametr tushunchilar
1
Kirish kuchlanishi (differensial kirish kuchlanishi)
Ukir (Ukir,diff.)
Kirish va erga lash chiqichlari orasidagi kuchlanish yoki differensial OK kirish chiqichlari orasidagi kuchlanish (differensial kirish kuchlanishi)
2
Chegaraviy kirish kuchlanishi
Ukir,max.
OKda qaytmas o’zgarishlarni keltirib chiqarmo’vchi kirish kuchlanishini maksimal qiymati
3
OKni kuchaytirish koeffisienti
Ku,.U (Ku.I)
OK kirish kuchlanishi(toki) qiymati ortirmasini bu ortirmasini keltirib chiqaruvchi kirish kuchlanishi (toki) qiymati nisbati
4
OKning siljish kuchlanishi
Usm
OK ni har qanday kirish chiqichlari va kirish kuchlanish manbai orasida oldindan qo’yilgan rezistorlar qiymatlarida , chiqish kuchlanishi nol bo’lgadagi o’zgarmas kirish kuchlanish qiymati
