Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

FRANSUZ KAТТA OPERA SAN’AТI. 
XVI-XVII  asrga  kelib  Yevropada  musiqa  san’ati  cherkov  qaramog’idan  chiqib 
doirada, turli janrlarda taraqqiy eta boshladi. Bu taraqqiyot jarayonida opera san’atining 
yuzaga kelishi muhim qadam bo`ldi. Inson hissiyotlari, turmushda kechayotgan voqea va 
xodisalarni  musiqiy  obrazlarda  tasvirlashning  eng  qulay  va  muvaffaqqiyatli  yo`li  bu 
opera san’ati edi. 
Opera san’atiga dastlab Italiyada kompozitor Kloudio Montererdi(1567-1643 yillar) 
musiqali  drama  sifatida  asos  soldi.  Uning  ilk  operasi  «Koronatsiya  Poppey»  (1642  y.) 
Venetsiya  opera  teatrida  qo`yildi  va  shundan  boshlab  teatr  ham  opera  teatri  deb  yuritila 
boshladi. 
Demak  biz  to`la  asos  bilan  Italiyani  opera  san’atining  vatani  deya  atashimiz 
mumkin.Fransiyada  opera  san’atining  asoschisi Jan Batist lblli (1632-1687  y.) bo`lib, u 
P.Kornelya  va  J.Rasinlarning  trogediyalari  asosida  o`zining  ilk  «Lirik  trogediya» 
operasini  yaratdi.  U  o`zining  operasida  musiqaning  dramatik  jarayonga  naqadar  mos 
tushishiga  voqealar  rivojini  tasvirlash  uchun  orkestr  va  aktyorlar  ijrochiligidan  tashqari 
xor va raqs san’atidan ham unumli foydalanish yo`llarini izlab topdi. 
Bizga  ma’lumki  Fransiyada  1830  yilda  burjua  revolyutsiyasi  sodir  bo`ldi. 
Revolyutsiyadan oldin yozilgan dramatik asarlar, jumladan opera san’ati  ham ko`pincha 
jiddiy tavsifga ega bo`lar edi. Ba’zilar esa ular ichida kamedik operalar ham uchrad turar 
edi. 
Revolyutsiya  arafasida  Fransiyaga  Yevropaning  turli  mamlakatlaridan  Shopen, 
Glinka,  List,  Vagner,  Glyuk,  Korelli,  Vivaldi,  Pagonini  kabi  taniqli  kompozitor  va 
musiqachilar to`planishgan edi. Ular Fransiyaniig Parij, Leon kabi yirik shaharlarida tez 
tez konsertlar berar edilar. 
Ular orasida vertuoz musiqachilar juda ko`p edi. Shulardan fortepiano ijrochiligida 
Listdan, skripka ijrochiligida esa Pagoninidan o`tadigani bo`lmadi. 
Fransiya  teatrlari  sahnalarida  Fransuz  va  italyan  operalari,  jumladan  Joakkino 
Rossiya  (1  792-1  848),  Vinchenso  Bellini  (1801-1835).  Gaetano  Donistti                   (1797-
1848)  larning  fransuz,  kompozitorlari  Gektor  Berlioz 
va  boshqa  ko`plab 
kompozitorlarning  opera,  operatta,  simfoniya,  oratoriya  kabi  murakkab  musiqiy 
janrlaridagi asarlari qo`yildi. 

---

5 
 
1848  yil  Italiyada  sodir  bo`lgan  milliy  ozodlik  revolyutsiyasi  ham  butun  Yevropa 
bo`ylab aks sado berdi. O`sha davrlarda yashab ijod etgan barcha kompozitor va shoirlar 
ijodida  buning  aks  etganligini  ko`rish,  qo`yilgan  barcha  saxna  asarlarida  ham  milliy 
ozodlik ruhi buy ko’rsatganligini  ko`rish mumkin. 
ХIХ  asr  30-40  yillarida  Fransiya  opera  san’atida  yangi  yo`nalishlar  buyko`rsata 
boshladi. Bular Fransuz romantik operasi «grand opera» teatri sahnasida qo`yilgan Sharl 
Gunoning «Faust», Jorj Bizeniig «Karmen» operalari. A. Adanniig «Jizel»baleti. Bundan 
tashqari  o`sha  davrda  Fransiya  operalari  vatani  ham  hisoblanar  edi.  J.Offenbaxning 
«Go`zal  Yelena»,  «Parij  hayoti»  kabi  opperatalar  ushbu  san’at  to’rining  eng  yuqori 
darajasida yaratigan namunalardan edi. 
Хullas,  Fransiya  o`sha  davrlarda  kopmpozitor  va  ijrochi  musiqachilarning 
tayanadigan va bellashadigan kurash maydoniga aylanib qolgan va eng yaxshi va eng a’lo 
asarlar tanlanadigan joyga aylanib qolgan edi.