Ona tilimizda ma’nodoshlikning ahamiyati



Download 13,01 Kb.
Sana21.07.2022
Hajmi13,01 Kb.
#835130
Bog'liq
ona t


ONA TILIMIZDA MA’NODOSHLIKNING AHAMIYATI
Ona tilimizning o‘ziga xoslikliklari juda ko‘p. Shuning uchun ham, u ko‘zimizga juda boy va jozibali bo‘lib ko‘rinadi. Hayotimizda biz e’tibor beradigan va bermaydigan nozik jihatlar shunchalar ko‘pki, uni qanchalik tadqiq qilgan sari shuncha ma’no-mazmun chiqib kelaveradi. Birgina qiziqchi va askiyachilarning kinoya hamda qochirimlari bunga yaqqol dalildir.
Ona tilimizning ana shunday diqqatnitortadigan tomonlaridan biri-ma’nodoshlikdir.
Ona tilimizda sinonimlar ko‘p qo‘llanadi. Lug‘aviy sinonimlar ma’nosiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi:
1. To‘liq sinonimlar.
2. Ma’noviy sinonimlar.
To‘liq sinonimlar ma’nosida va ishlatilishida bir-biridan farq qilmaydi, masalan: tilshunoslik va lingvistika atamalari aynan bir tushunchani anglatadi, ularning biri o‘rnida ikkinchisini ishlatish mumkin.
To‘liq sinonimlar boshqa tillardan so‘z olinishi natijasida hosil bo‘ladi: respublika, jumhuriyat; doston, poema; kosmos, fazo.
Ma’noviy sinonimlarda sinonimik qatordagi so‘zlar bir-biridan nozik ma’nosi bilan farq qiladi. Masalan, nam, ho‘l, shalabbo sinonimlarida ho‘llik darajasi; tiqillatdi, taqillatdi, dukillatdi, gursillatdi sinonimlari taqillatish darajasi har xilligini ifodalaydi.
Sinonimlarning qo‘llanishiga ko‘ra ayrim ko‘rinishlari bor.
Uslubiy sinonimlar ma’lum bir uslubda qo‘llanib, boshqa uslubda qo‘llanmasligi bilan bir-biridan farq qiladi, masalan: keldi, tashrif buyurdi uslubiy sinonimlaridan tashrif buyurdi so‘zi kitobiy uslubdagina ishlatiladi. Ko‘klam, bahor; oftob, quyosh sinonimlaridan ko‘klam, oftob so‘zlari o‘rnida ilmiy uslubda ko‘proq bahor, quyosh so‘zlari ishlatiladi.
Uslublarni yaratishda, belgilashda o‘rinli qo‘llangan uslubiy
sinonimlarning ma’lum ahamiyati bor.
Nutqda frazeologik sinonimlar ham qo‘llaniladi bunda bir frazeologik birlik boshqa bir frazeologik birlikka sinonim bo‘ladi. Masalan: qo‘lni yuvib qo‘ltiqqa urish-hafsalasi pir bo‘lish; kayfi uchib ketdi-yuragi yorilayozdi va boshqalar.
Frazeologik birliklar bilan so‘zlar sinonim bo‘ladi: esi chiqib ketdi-qo‘rqdi; yog‘ tomsa yalaguday-top-toza; lom-mim demadi-gapirmadi, indamadi.
Frazeologik sinonimlar ko‘proq so‘zlashuv uslubida va badiiy uslubda ishlatiladi.
Lug‘aviy va frazeologik sinonimlardan tashqari, grammatik sinonimlar ham bor. Grammatik sinonimlar morfologik sinonimlar va sintaktik sinonimlardan iborat. Hozirgi zamon davom fe’lini hosil qiluvchi -yapti, -(a)tir, -moqda (kelyapti, o‘qiyotir, ishlamoqda) qo‘shimchalari morfologik sinonimladir. Kuz shamoli, kuzgi shamol; ishni boshlash, ishga kirishish; inshoni o‘qish, inshodan o‘qish kabi so‘z birikmalari; xat yozdim, xat yozildi kabi gaplar sintaktik sinonimlar hisoblanadi.
Lug‘aviy, frazeologik va grammatik sinonimlarning hammasi birgalikda ma’nodoshlik deb yuritiladi. Ma’nodoshlik uslubiyatning asosi hisoblanadi.
Darhaqiqat, ona tilimida bu nozik tushunchalarning o‘rni shunchalar ahamiyatliki, hatto biz ulardan beixtiyor foydalansak ham. Bu qoidalardan xabari yo‘q kishi ham ulardan deyarli har kuni foydalanadi. Masalan, biz hech qachon nafratga loyiq deb hisoblagan kishilar hususida: “U menga qarab chiroyli iljaydi”,-deb aytmaymiz. Bu yerda chiroyli so‘zi ortiqcha hisoblanadi, yoki kinoya ma’nosida qo‘llanishi mumkin. Va aksincha: “Uning chehrasi juda xunuk ekan”,-degan mulohaza ham tushunarsiz vaziyatni yaratadi.
Nima bo‘lganda ham, har bir vaziyatga aniq baho berib,
so‘zlarni o‘z o‘rnida qo‘llay bilishimiz lozim. Buning uchun qoidalarni aynan yodlab olish shart emas, balki ko‘proq badiiy asar namunalarini o‘qish foydaliroqdir.
Download 13,01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish