|
Mavzu: Abdulla Avloniy, Hamza Hakimzoda
Niyoziyning darsliklari, she’r, hikoya,
masallarida bola tarbiyasi.
Reja:
1.
Avloniyning hayot yo`li.
2.
Ma’rifatparvarlik qarashlari.
3.
Hamza o’zbek adabiyotining yirik namoyandasi.
4.
Hamza ijodining o’ziga xos xususiyatlari.
O`zbek adabiyotining yuksak bosqichga ko`tarilishida o`zining
benazir fazilatlari bilan ulkan hissa qo`shgan Abdulla Avloniy 1848 yil
12 iyulь Toshkentning Eski shahar Shayhontohur daha Mergancha
mahallasida faqir bir oilada tug`ilgan. Otasining ismi Miravlon,
onasining ismi Fotima bo`lib, otasining tub kasbi to`quvchi. U Yarmarka
bozorida yoymachilik qilib, bo`z va chit bilan savdo qilar edi. Shunday
bo`lsa-da, farzandlar ta’lim-tarbiyasiga katta e’tibor bergan Miravlon
aka o`g`li Abdullani 1885 yilda boshlang`ich maktabga o`qishga beradi.
Bu yerda u Akromxon domlada savodini chiqaradi. Shoir Abdulla o`z
tarjimai holida ibtidoiy o`qish yillarini shunday yozadi: «1890 yilda
maktabni bitirib, mahalladagi madrasada dars o`qiy boshladim. Yoshim
13 ga yetgach, yo`qsillik menga ta’sir qildi. Yoz kunlarida mardikorlik
qilib, ota-onamga biroz yordamda bo`lib, qish kunlarida o`qir edim.
So`ngra O`qchi mahalladagi domlamizning kam hafsalaligidan o`quvda
davomsizligidan
O`qchi
madrasasin
tark
etib,
14
yoshimda
Shoyhontovurdagi Abdulmalikboy dahmasiga kelib Mullo Umar
Oxunddan dars o`qiy boshladim. Bu chog`larda ham qish kunlarida
o`qib, yoz kunlarida mardikor ishlamoqqa majbur edim. 1894 yildan
boshlab she’r yozishga tutindim. Zamonga muvofiq, har xil mavzuda
she’rlar yoza boshladim. 18 yoshdan boshlab, mardikorlikdan qutulib,
ustochilik darajasiga erishdim. G`isht ustochiligi, suvoqchilik,
pechkachilik, duradgorlik ustolig`ini qilar edim. 1890 yilda uylanib, oila
boshlig`i bo`lib qoldim. Shu yilda otam o`lib, o`gay onam bilan bir
ukam qaramog`imda menga boqim bo`lib qoldi. Bu vaqtda butun oilani
boqmoq uchun qish kunlarida ham ishlamoqg`a to`g`ri kelganligidan
quvvati muhofazam o`rta daraja bo`lg`on holda madrasani tashlab chiqib
ketuvg`a to`g`ri keldi. Shul chog`larda o`zim mehnat ichida
yashaganligimdan boylarga va mullalarga qarshi she’rlar yoza
boshladim. Madrasadan chiqib ketsam ham maorif ishlaridan chiqib
ketmadim. Turli gazetalara o`qishga tutindim. Shul zamonlarda
Rusiyaning turli shaharlarida matbuot va jurnallar bilan tanishib, o`qib
ma’lumotimni orttira bordim. «Tarjimon» gazetasini o`qib zamondan
xabardor bo`ldim».
Avloniy siyosiy faoliyatini ma’rifatparvarlik bilan qo`shib olib
borishini eng to`g`ri yo`l deb bildi. Furqat va Sattarxonlar boshlab
bergan, Saidrasul Aziziy, Mahmudxo`ja Behbudiy, Shakuriylar
tomonidan yangicha shakllarda davom ettirilgan ma’rifatparvarlikni
rivojlantirdi. U Mirobodda «usuli savtiya» deb ta’riflangan maktab
ochdi. Unda o`qitishning bepul bo`lishidan tashqari, savod tez chiqarilar
edi. Yangi maktab haqidagi bunday iliq gaplarning el orasida tez
tarqalishi
tabiiy,
albatta.
Eshitganlar
kambag`albop
maktab
ochilganligidan xursand bo`lib birin-ketin oqib kela boshladilar. Bu esa
eski usuldagi maktabdorlar g`azabini kuchaytirdi.
Avloniy kamsitildi, tahqirlandi, ta’qib ostiga olindi. Lekin bu
fitnalar uning qalbidagi ma’rifat olovini bir lahza bo`lsa-da, so`ndira
olmadi, aksincha alangalantirdi. 1908 yilga kelib Avloniyga qarshi
fitnalar yanada kuchaydi. G`arazgo`ylar Miroboddagi maktabning
yopilishiga erishadilar. Oradan bir yil o`tgach, Avloniy xuddi ana
shunday maktabni Degrez mahallasida ochadi.
Abdulla Avloniyning ijtimoiy-siyosiy faoliyati Oktyabrь inqilobidan
keyin yanada rivojlandi. U bu inqilobga zo`r ishonch bilan qaradi. U
«O`lka ishchi va soldat deputatlari soveti»ga saylandi. «O`qituvchilar
soyuzi»ni tuzdi. Bundan tashqari, bir qator mas’ul vazifalarda ishladi.
Toshkent firqa tashkilotining faollaridan biri sifatida jonbozlik ko`rsatdi.
1918 yilning 17-29 dekabrida bo`lib o`tgan Turkiston Kommunistik
firqasining II-qurultoyida Markaziy Qo`mita a’zoligiga saylandi.
1921 yildan boshlab u maorif sohasiga o`tdi. O`sha yili
Toshkentdagi o`lka o`zbek bilim yurtida, 1923 yilda Toshkent xotin-
qizlar bilim yurtida mudirlik, 1924 yilda V.I.Lenin nomli harbiy
maktabda o`qituvchilik qildi. 1925-1930 yillarda O`rta Osiyo
Kommunistik universiteti (SAKU), O`rta Oliy Qishloq xo`jaligi
maktabida (SAVKS – XIII), O`rta Osiyo davlat universiteti (SAGU) da
dars berdi». 1930 yilda A.Avloniy SAGUning professori bo`ldi. U bu
yillarda asosan, til sohasi bo`yicha ilmiy ishlar qildi. Bir qator asarlarni
o`zbek tiliga tarjima qildi.
Abdulla Avloniy 1934 yil 25 avgustida vafot etdi.
Mavzu: Jahon bolalar adabiyotini tarjima asarlari
orqali o’rganish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
