Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

Mustaqil bajaraman
Yozma matnning kirish qismini shakllantirish
BURGAGA ACHCHIQ QILIB, KO‘RPAGA O‘T QO‘YMA
TI
L 
SANDIG
‘I
Tilimizda -jon, -xon, -oy, -bek, -toy, -cha, -gina kabi subyektiv munosabatni ifodalovchi 
qo‘shimchalar bo‘lib, ular nutqimizda birliklarga hurmat, ta’kid, kesatiq kabi turli 
ma’nolarni yuklaydi. Masalan, Ukaxon, menga to‘g‘ri yo‘nalishni ko‘rsatib yuboring. 
Ukaginam, qachon odam bo‘lsan!
Subyektiv munosabat ifodalovchi shakllar 
42.3-mashq. 
Yuqoridagi matnda ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarning sinonimlarini toping. 
Notanish so‘zlar ma’nosini lug‘atdan ko‘rib oling.

---

146
43.1-mashq. 
Quyidagi savollarga og‘zaki javob bering.
43-dars
1. 
Muvaffaqiyatlarga erishayotgan kishilarni bilasizmi? Ularning siri nimada deb 
o‘ylaysiz? 
2. 
Sizningcha, muvaffaqiyat nima?
3. 
Siz xato qilganmisiz? Xatolaringizni to‘g‘rilash haqida o‘ylab ko‘rganmisiz? 
4. 
Insonlar nega muvaffaqiyatsizlikka uchraydi?
5. 
Siz matndan qanday xulosa chiqardingiz? 
MANTIQ VAQTI
Mazkur rasmdan nimani tushunishimiz 
kerak?
A
Kimda pul, boylik ko‘p bo‘lsa, hammadan 
ustun bo‘ladi.
B
Kimki faqat kitob o‘qisa, hayotni to‘la-
to‘kis fahmlay oladi. 
C
Inson kitob o‘qimasa ham, hayotda o‘z 
o‘rnini topa oladi, muvaffaqiyatga erish-
adi.
D
Kimki moddiy va ma’naviy hayotni teng 
tuta olsa, u borliqni to‘liq idrok etadi 
Fikrni yozma bayon etishda matnning asosiy qismini to‘g‘ri shakllantirish juda 
muhim. Muayyan mavzu yuzasidan matn yozishga tayyorgarlik ko‘rish chog‘idayoq asosiy 
qismni to‘g‘ri shakllantirish uchun, avvalo, fiklarni rejalashtirib olish, nimadan boshlab ni
-
mada tugashini oldindan aniqlashtirib olish, shaxsiy mulohazalarni ishonchi va ta’sirchan 
chiqishi uchun mavzuga doir faktlar, sitatalar, maqollar, iboralarni to‘plash lozim. Asosiy 
qismda muhim ma’lumotlar, fikrlar, faktlar, mulohazalar tartibli bayon etiladi. Bu qism 
umumiy matnning beshdan uch qismni tashkil etishi mumkin. Asosiy qismda berilgan 
mavzuga, vaziyatga aloqador bo‘lmagan ma’lumotlarni bayon etish to‘g‘ri emas. Bu mat-
nning sifatiga ta’sir etadi.