Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

qovun tushirdi
iborasiga ham boshqa ibora, 
tarvuzi qo‘ltig‘idan tushdi,
degan majoz ochqich bo‘lar. Bni 
aniqlash endi sizlar – So‘z ummonining g‘avvoslariga havo-
la. Izlang, bahs qiling, talashib tortishing. Lekin zinhor to‘nni 
teskari kiymang! 
(Erkin Vohidov)
Mustaqil bajaraman
TO‘NNI KIM TESKARI KIYADI?

---

106
Topshiriq.
Quyida sizga bir nechta neologizm - yangi so'z 
taqdim qilinmoqda. Siz ularga o‘zbekcha muqobil topishingiz 
kerak. Loyihani bajarishda tanlagan so‘zingiz neologizmning 
ma'nosini qamrab olishiga, imkon qadar imkon bo‘lishiga 
harakat qiling. Bir nechta variant taqdim etishingiz, izohli 
lug‘atda mavjud bo‘lmagan so‘z yasashingiz mumkin.
LOYIHA TAYYORLASH
YANGI SO‘Z
SIZ TAKLIF QILGAN SO‘Z
lokatsiya
fleshka
onlayn
oflayn
bodikamera
xeshteg
skaner
skrinshot
parol
masterklas
QR-kod
sayt
chellenj
startap
fastfud
yuzer
trening
blyutuz

---

107
29-dars
Topshiriq. 
Matnni o‘qing. Undagi faktlarni aniqlang.
Dunyoda so‘z jihatidan eng badavlat til arab va ingliz tillari hisoblanadi. Ingliz tili 
hisobida ikki yarim milliondan ortiq, arab tili hisobida esa uch yarim milliondan ortiq lug‘at 
boyligi bor. O‘zbek tili zaxirasi taxminan 1 400 000 – 1 600 000 atrofida so‘zga ega ekan. 
Bu ma’lumotlar, albatta, ijtimoiy sohalarga nisbatan olingan, xolos. Tilshunoslik fanidan 
ma’lumki, qaysi tilda sinonimlar – ma’nodosh 
so‘zlar ko‘p bo‘lsa, o‘sha til eng boy til; shuningdek, 
qaysi tilda shakldoshlar – omonim so‘zlar ko‘p 
bo‘lsa, o‘sha til kambag‘al tillar sirasiga kiradi, deya 
yuritiladi. Masalan, shimoliy qutbda yashaydigan 
eskimos qabilasiga mansub millat tilida „qor“ 
so‘zining 20 xil sinonimi mavjud. Arab tilida esa 
„cho‘l“ so‘zining 100 dan ortiq varianti bor. 
Yer kurrasi bo‘ylab eng keng tarqalgan til 
esa ispancha hisoblanadi. Ispan tilining bu 
qadar ommalashib ketishiga, avvalo, mashhur 
sayyohlar, dengiz qaroqchilari va ispaniyalik 
mustamlakachilar sabab bo‘lib qolgan. Hatto 
AQSHning 50 ta shtatidan 23 tasida dav lat tili 
ispan tili hisoblanadi..
 (M. Bobojonov)
29.1-mashq. 
Fikrni o‘qing. Uning davomini hayotiy misollardan foydalangan holda 
adabiy tilda izchil bayon qiling.
Omad har bir insonning eshigini hech bo‘lmaganda bir marta chertadi. Afsuski, 
ko‘pchilik bu paytda yo internetda bo‘ladi, yo televizor qarshisida o‘tirgani uchun eshitmay 
qoladi.