Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

YOG‘ BO‘LMASA, CHALPAK QIL, UN BO‘LMASA — PATIR

---

58
Topshiriq. 
Matnni o‘qing. Unga sarlavha qo‘yib, savollarga javob bering. 
14-dars
“Mas’uliyat” so‘zini bilasizmi? Keling, uning lug‘aviy ma’nosini ko‘rib chiqamiz. Mas’ul 
so‘zi – 
javobgar
degani. Mas’uliyat esa biror ish, xatti-harakatning oqibati, natijasi uchun 
bo‘lgan javobgarlikdir. Masalan, sinfdoshingiz Jasur ertaga o‘tkaziladigan hasharga barcha 
bolalarni jamlab ishtirok etish mas’uliyatini o‘z zimmasiga oldi. Yoki 
o‘qituvchingiz
“Bu 
juda mas’uliyatli topshiriq, uni kimga ishonsak bo‘ladi?”- dedi. Demak, mas’uliyatli vazifani 
his qiladigan, uddasidan chiqadigan, uyaltirib qo‘ymaydigan o‘quvchiga topshiriladi.
Endi uning aksi bo‘lgan mas’uliyatsizlik nima ekanligiga to‘xtalamiz. Mas’uliyatsiz, 
dangasa, qo‘rqoq, loqayd odamlar hech qachon biror-bir javobgarlik talab qiladigan vazifa, 
topshiriq yoki yumushni o‘z zimmasiga olmaydi. Chunki ular javobgarlikni sezmaydilar. 
Ular shunchaki beparvo va loqayd. Mas’uliyat talab qilinadigan lahzalarda bir chetga 
chiqib, indamaygina hech narsani tushunmagandek “o‘zi nima keragi bor shularni” deb 
qarab turadi. Yoki sen menga tegma, men senga qabilida ish tutadilar.
Yaqinda internetda bir aviahalokat haqida o‘qidim. Unda yozilishicha, “Boing – 737” 
samolyoti havoda qattiq titrashni boshlaydi. Qo‘nishga 1 
kilometr
masofa qolgan. 
Samolyot
dvigatellari ishdan chiqqan holatda magistral yo‘ldan o‘tib qulaydi. O‘t o‘chiruvchilar 
voqea
joyiga yetib kelishadi. Omon qolganlar, jarohatlanganlarni qutqarishadi, halok bo‘lganlarni 
olib chiqishadi. Chunki har bir daqiqa g‘animat, samolyot yong‘in holatida, kuchli portlash 
ehtimoli xavf solar edi. Halokat sabablari o‘rganilganda ma’lum bo‘ladiki, dvigatel orasidagi 
o‘nlab parraklardan biri singan va boshqalarining harakatiga xalaqit bergan. Bu parrak 
samolyotga chala mahkamlangan, ya’ni uning murvati oxirigacha buralmagan ekan. Demak, 
murvatni burayotgan ishchi o‘z vazifasini mas’uliyat bilan bajarmay, biror narsaga chalg‘ib 
qolgan. Vaholanki, bunday ishlar mutaxassisdan o‘ta hushyor va mas’uliyatli bo‘lishni talab 
qiladi. Ana shu chala buralgan bittagina murvat sabab katta samolyot halokatga uchradi, 
47 yo‘lovchi hayotdan ko‘z yumdi, qolganlar shifoxonalarga yotqizildi, yana necha yo‘lovchi 
nogiron bo‘lib qoldi. Bir qancha ekspertlar uning natijasini aniqlashga vaqt sarfladi. Zero, 
bu