Ona tili nazariyasi va amaliyoti

Kontseptsiya ta'rifi
Fonetik jarayon nima? Bu turli omillar ta'sirida harflarning tovush ifodasidagi
maxsus o'zgarishlar. Ushbu jarayonning turi ushbu omillarga bog'liq. Agar ular
tilning leksik komponenti, so'zning umumiy talaffuzi (masalan, urg'u) bilan
ta'kidlanmagan bo'lsa - bunday hodisa pozitsion deb ataladi. Bu har qanday
qisqartirilgan undosh va unli tovushlarni, shuningdek, so'z oxirida hayratlanarli
narsalarni o'z ichiga oladi.
Yana bir narsa - bu tildagi fonetik jarayonlar so'zlarda turli xil tovushlarning
birikmasini beradi. Ular kombinatoryal deb ataladi (ya'ni ular ma'lum bir tovush
birikmasiga bog'liq). Avvalo, bu assimilyatsiya, ovoz berish va yumshatishni o'z
ichiga oladi. Bundan tashqari, keyingi tovush (regressiv jarayon) ham, oldingi
(progressiv) ham ta'sir qilishi mumkin.
Unli tovushning qisqarishi
Keling, qisqarish hodisasidan boshlaylik. Aytish joizki, u unli va undoshlarga
xosdir. Birinchisiga kelsak, bu fonetik jarayon so'zdagi urg'uga butunlay
bo'ysunadi.
Boshlash uchun shuni aytish kerakki, so'zlardagi barcha unlilar urg'uli bo'g'inga
munosabatiga qarab bo'linadi. Undan chapga oldingi zarba, o'ngga - orqa zarba.
Masalan, "TV" so'zi. Urg‘uli bo‘g‘in -vi-. Shunga ko'ra, birinchi oldingi zarba -le-,
ikkinchi oldingi zarba -te-. Va zarba -zor-.
Umuman olganda, unli qisqarish ikki turga bo'linadi: miqdor va sifat. Birinchisi,
tovush dizayni o'zgarishi bilan emas, balki faqat intensivlik va davomiylik bilan
belgilanadi. Bu fonetik jarayon faqat bitta unli [y] ga tegishli. Masalan, "boudoir"
so'zini aniq talaffuz qilish kifoya. Bu yerda urg‘u oxirgi bo‘g‘inga tushadi va agar
birinchi urg‘uli “u”da aniq va ozmi-ko‘pmi baland ovozda eshitilsa, ikkinchi
oldingi urg‘uda ancha zaif eshitiladi.

---

Undosh harflarning qisqarishi
ham ichida
zamonaviy til
undoshlarning qisqarishi deb ataladigan fonetik jarayon
mavjud. Bu so'z oxirida u amalda yo'qolib ketishida (ko'pincha nol qisqarish
mavjud).
Bu so'zlarning talaffuz fiziologiyasi bilan bog'liq: biz ularni nafas chiqarishda
talaffuz qilamiz va
havo oqimi
ba'zan oxirgi tovushni yaxshi ifodalash uchun
etarli emas. Bu, shuningdek, sub'ektiv omillarga bog'liq: nutq tezligi, shuningdek,
talaffuz xususiyatlari (masalan, dialekt).
Stun
Hayratlanarli - bu alohida qisqarish jarayoni bo'lib, jarangli undoshlar jarangsizlar
ta'sirida yoki so'zning mutlaq oxirida o'zgaradi.
Misol uchun, "muffin" so'zini olaylik. Bu erda ovozli [g], kar [k] ta'siri ostida,
orqada turgan, kar bo'ladi. Natijada kombinatsiya [shk] eshitiladi.
Yumshatish
Fonetikaning yana bir qonuni shu
qattiq tovushlar
agar ulardan keyin yumshoq
undoshlar kelsa, yumshatiladi.
Bir nechta naqshlar mavjud:
[n] tovushi [h] yoki [u] dan oldin tursa yumshoq boʻladi: ba [n '] chik, karma [n ']
chik, baraban [n '] chik.
Ovoz [s] yumshoq [t '], [n'] va [s] dan oldin, [d '] va [n '] dan oldin yumshaydi: go
[s '] t, [s '] neg, [ s ']mana, in[h']nya.
Assimilyatsiya
Assimilyatsiyaning fonetik jarayoni assimilyatsiya sifatida belgilanishi mumkin.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, talaffuzi qiyin bo'lgan tovushlar, xuddi yaqin
joyda turganlarga o'xshatiladi. Bu "sch", "sch", shuningdek, "shch", "zdch" va
"stch" kabi kombinatsiyalarga tegishli. Buning o'rniga [u] talaffuz qilinadi. Baxt -
[n]astie; odam - mu[u]ina.