|
Aim.Uz
ZANGIOTA TUMAN 19-UMUMTA’LIM
MAKTABI
ONA TILI FANIDAN BIR SOATLI
DARS ISHLANMASI
6-SINF
Mavzu: Atoqli va turdosh otlar
O’qituvchi: Akromova G.
6-sinf
Ona tili
Sana________
Darsning maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: o’quvchilarga otlarnibng ma’no turlari haqida ma’lumot berish.
2. Tarbiyaviy maqsad: ularni oilaga, vatanga hurmat ruhida tarbiyalash.
3. Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarning og’zaki va yozma nutq malakalarini takomillashtirish.
Darsning metodi – suhbat, juftliklar bilan ishlash metodi
Kerakli jihozlar: ko‘rgazmali qurollar, darslik, mavzuga doir kartochkalar , AKT va taqdimot.
Darsda foydalanilgan metodlar: aqliy hujum, “Klaster”, test, “Muzyorar”
Darsning texnologik xaritasi
1.
|
Tashkiliy qism
|
5 daqiqa
|
2.
|
Otgan mavzuni mustahkamlash va yakunlash
|
10 daqiqa
|
3.
|
Yangi mavzu bayoni
|
10 daqiqa
|
4.
|
Yangi mavzuni mustahkamlash
|
10 daqiqa
|
5.
|
Guruhlarni baholash
|
5 daqiqa
|
6.
|
Darsga yakun
|
5 daqiqa
|
DARSNING BORISHI:
Tashkiliy qism:
O’qituvchi: Bugun kim navbatchimiz,
Ham zukko, a’lochimiz.
Sana aytsin, kun aytsin,
Qotmasin hech boshimiz.
O’quvchi: Bugun 19 yanvar, seshanba.
Men bugun navbatchiman,
Davomatni aytaman,
Yigirma olti o’quvchimiz,
Bilimga qiziquvchimiz.
Sinfda bor hammasi
Qizlar o’n oltitamiz.
Tezkor savol-javob
1.Ot so’z turkumi deb nimaga aytiladi?
2. Otlar tuzilishiga ko’ra necha turga bo’linadi?
3. Qanday otlar sodda otlar hisoblanadi?
4. Qoshma otlar deb nimaga aytiladi?
5. Juft va takroriy otlarni farqlang.
257-mashq tahlili
Yangi mavzu bayoni
Biror shaxs, narsa yoki joyga atab qo’yilgan nomlar atoqli otlar sanaladi. Atoqli otlar nimani atab kelishiga ko’ra shaxs va joy nomlariga bo’linadi. Atoqli otlar kim? nima? qayer? so’roqlariga javob bo’ladi.
Kim: Usmon Nosir, Cho’lpon, Abdulla Avloniy.
Qayer: Samarqand , Zangiota tumani
Nima: Bo’ribosar, To’rtko’z, Boychibor.
Atoqli otlarga joy, tashkilot, korxona, muassasa nomlari, tarixiy sanalar, suv havzalari va inshootlari nomlari kiradi.
Masalan: Men Toshkent viloyati Zangiota tumanida tug’ilganman.
Bir turdagi shaxs, narsa o’rin-joy, faoliyat-jarayon nomlarini bildiruvchi otlar turdosh otlar deyiladi.
Shaxs otlari: amma, xola, tog’a.
Narsa otlari: kitob, qalam, daftar.
O’rin-joy otlari: gulzor, saylgoh, o’yongoh.
Masalan:
1. Onajonim kеchalari kirib chiqar tushimga. Opajon, olmalarning yaxshisidan bеring, bo’lmasa, ayam urishadilar.
2. Otajonim quruvchi bo’lganliklari sababli akam ham yoshlikdan shu kasbga mеhr qo’ydilar. Katta Farg’ona kanali ota va bobolarimizning jasoratidan nishonadir.
3. “O’g’lim 6-sinfda o’qiydi”, - dеdi faxr bilan ota. Kеksa bir otaxon mеnga yuzlanib: “Yo’ldan o’tkazib qo’ying o’g’lim”, - dеdilar.
Ayrim turdosh otlarga –lar qo’shimchasi qo’shilib, qo’shimcha ma'no nozikliklarini hosil qiladi.
4. Akalarim Toshkеntda Milliy Gvardiya safida xizmat qilyaptilar. Akamlar univеrsitеtida o’qiyaptilar.
5.Zardo’zlik fabrikasida ishlayotgan minglab opalarim qatori mеn ham zardo’z bo’lmoqchiman. Katta opamlar zardo’zlik fabrikasida zardo’z bo’lib ishlaydilar.
6. Siz O’zbеkistonimizning еrtasisiz, mеning o’g’illarim va qizlarim. – O’g’illarim va qizlarim ulg’aygach, ro’zg’or tеbratish ancha yеngillashdi.
Shu bilan birga qarindoshlik otlariga qo’shilgan –cha qo’shimchasining ma'nolarini izohlaydi.
1. Mitti Gulnoz opachasi bilan o’ynardi shodon. Hiylagar bibichaning boshqa qilmishlari haqida bilib oldi.
2. Amin bobo nеvarachasi bilan bog’da kеzardi.
3. Singilchamning tili shirin.
4. Ukamning yangi ko’ylak yarashdi.
5. Qorbobo jiyanchamga sovg’a bеrdi.
Kasb-koriga ko’ra shaxs otlari mavzusida shaxs otlarining tub va yasama so’zlarga ajratish mumkin. Masalan: Suvchi, kosib, zargar, olim, tilshunos, paxtakor, muxandis, suratkash, shifokor, etikdo’z, dorboz, hisobchi
Tub so’z Yasama so’zlar
kosib suvchi
olim tilshunos
1-topshiriq
Berilgan so’zlarni jadvalga to’g’ri joylashtirish.
265-mashq tahlili
Mustahkamlash darsi
(Juftliklar bilan ishlash)
Matnda berilgan so’zlardan atoqli va turdosh otlarni aniqlash
Toshkent
Toshkent –Markazy Osiyodagi eng qadimiy shaharladan biridir. Bu shahar Vatanimizning poytaxtidir. Mustaqillik yillarida Toshkentning qiyofasi yanada go’zallashdi. Shahar ko’chalari kengaydi, ko’priklar, muzey va sport majmualari qurildi.
Toshkentda tarixiy obidalar bilan birga zamonaviy binolar ham ko’p. Poytaxtimizga chet ellerdan juda ko’p mehmonlar keladi. Ular bu ko’rkam shaharni ko’rib havas qiladilar. Biz o’z shahrimizni sevamiz.
Tez va to’g’ri yozilgan so’zlar soniga qarab g’olib aniqlang.
Chizilgan 20 ta doiradan turdosh otlar hosil qiling. otlari yasash vazifasi topshiriladi.
Bir daqiqa vaqt qjratiladi. Doiralardan yasalgan narsa-buyumlarning soniga qarab guruhlar rag’batlantiriladi.
Natija: Berilgan vaqt ichida o’quvchilarning bajargan ish me’yori ularning xotirasini mustahkamlaydi, fikrlashni tezlashtiradi.
Guruhlarga turli so’z turkumiga oid so’zlar jamlanmasi beriladi.Guruh a’zolari faqat oso’z turkumiga oid so’zlarni ko’chirib yozadilar. 1 daqiqa vaqt ajratiladi. Masalan: kelmoq, maktab, ona, millat, Muhabbat, ishlamoq, beshinchi...
Uch guruhga bo’linib, shaxs , narsa-buyum, o’rin-joy otlarini yozish bo’yicha musobaqa o’tkaziladi.
Akbar olma Toshkent
Hakimov qalam Bo’zsuv
Aziza non “Jamshid” do’koni
Navoiy kitob O’zbekiston
O’quvchilarning bir daqiqa ichida yozgan so’zlari, imlo qoidalariga rioya qilganliklariga qarab guruhlarga baho beriladi.
4 .Testlar bilan ishlash
1. Atoqli va turdosh otlar tilshunoslikning qaysi bo’limida o’rganiladi?
A) Leksikologiya B) Morfologiya
C) Orfografiya В) Sintaksis
2. To’g’ri yozilgan suv havzalari nomlarini ko’rsating.
A) Orlol bo’yi, Kasbiy oldi B) Qora Dengiz, Balxash Ko’li
C) Farg’ona kanali, Chorvoq suv ombori D) Orol dengizi, Amu Buxoro kanali
3. Joy nomlari noto’gri yozilgan gapni toping.
A) Men To’rtko’l tumanida tug’ilganman.
B) Ta’tilda “Qorovulbozor” suv omboriga bormoqchimiz.
C) O’zbekiston Markaziy Osiyoda joylashgan.
D) Kavkaz bo’yi respublikaqlarda to’g’li hududlar ko’p
3. Shaxs otlari yasovchi qo’shimchalarni toping?
A) –zor, -iston B) –chi, -dosh C) –lik, -cha D) – jon, -chilik
Atoqli va turdosh otlarni ta’riflang
Atoqli otlar Turdosh otlar
Bosh harf bilan yoziladi
Atab qo‘yiladi, gazeta, jurnallar, joy nomalari, ism familiyalar muassasa, tashkilotlarga atab qo‘yiladi. Kim? Nima? Qayer? so‘rog‘iga javob bo‘ladi.
|
Narsa buyumning umumiy nomini bildirib keladi. kim? nima? so‘rog‘iga javob bo‘ladi: kichik harf bilan yoziladi. Aniq va mavhum otlarning, shaxs otlarining, qavm –qarindoshlik, kasb-koriga ko‘ra otlarning, hayvonot otlarining umumiy nomini bildiradi.
|
Fikrlar tinglangach, faol juftliklar rag’batlantiriladi.
Uyga vazifa: 294-mashq.
Matnni ko’chiring. Atoqli va turdosh otlarni ajrating.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
