Ona tili, 5-sinf qoidalari

Kelishik qo'shimchalari. Otlarga qo'shilib, ularni o'zidan keyin kelgan boshqa so'zlarga tobelashtirib bog'lab keladigan qo'shimchalarga kelishik qo'shimchalari deyiladi. Tilimizda 6 ta kelishik mavjud bo'lib, ulardan beshtasining qo'shimchasi bor: 1) bosh kelishik (-); 2) qaratqich kelishigi (-ning); 3) tushum kelishigi (-ni); jo'nalish kelishigi (-ga, -ka, -qa); 5) o'rin-payt kelishigi (-da); 6) chiqish kelishigi (-dan).

41. Egalik qo'shimchalari. Otlarning uch shaxsdan biriga qarashli ekanini bildirgan qo'shimchalarga egalik qo'shimchalari deyiladi. Egalik qo'shimchasi qo'shilgan ot, albatta, o'zidan oldingi otning qaratqich kelishigida kelishini talab qiladi: (mening) kitobim, kitobing, kitobi; kitobimiz, kitobingiz, kitoblari.

42. K va q undoshlari bilan tugagan otlarga egalik qo'shimchlari qo'shilganda, qanday eshitilsa, o'shanday yoziladi. Ya'ni k undoshi g tovushiga, q undoshi g' tovushiga o'zgaradi. Masalan: tuproq - tuprog'i, terak - teragi. Ayrim so'zlarda bunday o'zgarish yuz bermaydi. Masalan: huquq - huquqi, idrok - idroki.

O'g'il, burun kabi otlarga egalik qo'shimchasi qo'shilganda, ikkinchi bo'gindagi i yoki u unlisi tushib qoladi va o'g'li, burni kabi yoziladi.

43. Sifat. Qanday?, qanaqa? so'roqlariga javob bo'lib, narsa-buyumning belgisini bildirgan so'zlarga sifat deyiladi. Belgi deganda, rang-tus, maza-ta'm, shakl-hajm, xil-xususiyat kabilar tushuniladi. Sifat gapda aniqlovchi, hol yoki kesim bo'lib keladi. Sifat gapda otga bog'lansa, aniqlovchi, gapning oxirida kelsa, kesim vazifasini bajaradi. Masalan: Bu ko'rkam bino - kasb-hunar kolleji. Bu gullar xushbo'y.

44.