Ona tili, 5-sinf qoidalari Til jamiyatga, ya’ni odamlarning o’zaro munosabatga kirishuviga, aloqa qilishiga xizmat qiladi, shuning uchun u ijtimoiy hodisa

Bo’g’in ko’chirish qoidalari.
So’zlar qatorga sig’may qolganda, bo’g’in ko’chirish qoidalari asosida keyingi 
qatorga olib o’tiladi. Birinchi yoki oxirgi bo’g’in bir tovushdan iborat bo’lsa, ular yakka holatda qoldirilmaydi. 
Keyingi qatorga 
ibo-li, uka-si, ata-ma
tarzida ko’chiriladi. Sh, ch, ng harflar birikmalari birgalikda ko’chiriladi: 
pe-
shona, Chir-chiq, ko’-ngil
kabi. 
2005, XXI 5-“B” sinfi, “Navro’z – 2015”, BMT
kabi so’zlar qatordan qatorga 
bo’lib ko’chirilmaydi.
95.
Urg’u va uning turlari
. So’z urg’usi. So’z bo’g’inlaridan yoki gapda ishtirok etayotgan so’zlardan birining 
boshqalariga nisbatan kuchliroq talaffuz qilinishiga urg’u deyiladi. Urg’u ikki xil bo’ladi: 1) so’z urg’usi; 2) gap 
urg’usi. So’z bo’g’inlaridan birining boshqalaridan kuchliroq talaffuz qilinishi 
so’z urg’usi
deyiladi. Tilimizda so’z 
urg’usi ko’pincha so’zlarning oxirgi bo’g’iniga tushadi. So’zda bo’g’inlar ko’payishi bilan urg’u ham oxirgi 
bo’g’inga ko’chib boradi. Yozuvda urg’u tushgan bo’g’in tepasiga (‘) belgisini qo’yish bilan ifodalash mumkin. 
Masalan: 
dalá, dalalár, dalalargá
. 

---

t.me/tilshunoslik/beneficialeducation 
10
102.
Gap urg’usi.
Gapda ishtirok etayotgan so’zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq talaffuz qilinishiga 
gap urg’usi yoki mantiqiy urg’u deyiladi. Masalan: 
Buvijonim so’zlarini kutaman.
103.
Tovsuhlarning orttirilishi va tushib qolishi.
Rost (ros), g’isht (g’ish) 
kabi so’zlarning oxiridagi tovush 
talaffuzda tushib qoladi, ammo ular yozuvda saqlanadi.
Oid, shoir
so’zlarida esa ikki unli orasida talaffuzda y 
undoshi orttiriladi, lekin yozuvda asl holati saqlanadi. 
O’rni, singlisi, pasay
kabi so’zlarda o’zgarish abadiy me’yor 
sanaladi. 
104.Leksikologiya 
yunoncha
lexikos – 
“lug’at”
, logos – 
“ta’limot”
so’zlaridan olingan bo’lib, so’z haqidagi, 
to’g’rirog’i, so’z ma’nolari haqidagi ta’limotdir.
105.