Ona tili-11 sinf indd

 
50-mashq.
 
 
«Men nechun sevaman O‘zbekistonni?» mavzusida in-
sho yozing. Unda mazmuniy, mantiqiy va kompozitsion 
bog‘lilikni ko‘rsatadigan vositalarning ishtirokiga alohida 
diqqat qiling.
 
NuTqNINg sOfLIgI
 
Topshiriq. 
 
Berilgan gaplarni o‘qing, nutqning sofligi sifatiga putur 
yetkaz 
gan vositalarni aniqlang.
1. Sizlarnikidaqa situatsiyada har qanday bola ham bunday natijalarga 
eri sholmaydi.  (Jurnaldan)  2. Viktorinaga qatnashish jarayonida bir g‘oya 
tug‘ildi.  (Gazetadan) 
 
Nutqning sofligi nutqning adabiy til va jamiyatdagi ma’naviy-ax-
loq qoidalariga yot bo‘lgan unsurlardan xoliligi bilan belgilanadi. 
Kishi nutqining sofligi uning ma’naviy-ma’rifiy, lisoniy-madaniy 
saviyasini namoyon etadigan ko‘rsatkichlardan biridir.
Adabiy nutqning sofligiga putur yetkazuvchi unsurlarning asosiy-
lari quyidagilardan iborat: 1) shevaga xos so‘z, ibora, grammatik 
shakllar, urg‘u va talaffuz; 2) o‘rinsiz qo‘llangan chet so‘z va so‘z 
birikmalari (varvarizmlar); 3) dag‘al, haqorat so‘z va iboralar (vul-
garizmlar); 4) «ishlamaydigan» yoki parazit so‘zlar; 5) idoraviy so‘z 
va iboralar (kanselyarizmlar).
Nutq tuzuvchi o‘z nutqining sofligi haqida qayg‘urar ekan, al-
batta, mazkur unsurlarni qo‘llashdan tiyilishi lozim.