Omuxta yem texno 111

D vitamini (kal’tseferollar) - organizmda minerallar almashinuvini boshqaradi, 
uning asosiy manbai – nurlantirilgan ozuqa achitqilari, hamda D vitaminini saklovchi 
maxsus moyli preparatlardir. 
E vitamini (tokoferol) - hayvonlarning bir me`yorda o`sishini ta`minlaydi, uning 
manbai – donli ekinlar (makkajuxori, suli, grechixa va boshqa) urugining ko`rtagi 
bo`lib, u omixta yemga 250 mglardan kontsentratsiyada kiritiladi.
V
1
vitamini (tiamin) - donli xom ashyolarda, kepakda bo`lib, ular normal nerv 
sistyemasining funktsiyasi uchun zarur. 
V
2
 vitamini (riboflavin) - oqsillarning hazm bo`lishini va yosh hayvonlar bo`yicha 
ustiruvchi vitamin. 
Fermentlar (enzillar) - oqsilli moddalar bo`lib, ular oxirgi mahsulot tarkibiga 
kirmagan holda kimyoviy reaktsiyani tezlashtiradi. Fermentlar ta`sirida o`simlik 
polimerlari (kletchatka) nisbatan oddiy uglevodli birikmalargacha parchalanadi.
Mikroelyementlar fermentlar, vitaminlar, garmonlar va boshqa moddalar tarkibiga 
kiradi. Pryemikslar ishlab chiqarishda mikroelyementlar tuzlar ko`rinishida kiritiladi: 
mis ko`porosi, mis karbonat, temir gidrosul’fat, kaliy yodat, rux karbonat, kobal’t 
karbonat, kobal’t xlorid. Ularning yetishmasligi hayvonlarda turli kasalliklarni 
keltirib chiqaradi.
Aminokislotalar oqsil molekulasining asosiy strukturali elyementlari biluib, oqsil 
tarkibida 20 ga yaqin aminokislotalar aniqlangan. SHularning yarmisi organizmda 
sintezlanib, yuqori mahsuldorlikni ta`minlaydi.
Ozuqa antibiotiklari. Tabiatda shunday mikroorganizmlar borki, ular yashash 
jarayonida boshqa mikroblarning o`sish va rivojlanishini ta`minlovchi moddalarni 
ajratadi. Bo`lar antibiotiklardir.
5.4. Pryemikslar ishlab chiqarish texnologiyasi. 
Pryemikslar ishlab chiqarish texnologik sxyemasini tuzishda quyidagi omillarni 
hisobga olish kerak: 
-
tozalagi, kimyoviy va biologik faolligi, fizikaviy va ta`m xossalari, 
chidamliligi, boshqa komponentlar bilan bog`liqligi; 
-
preparatlar faolligi, bunda iloji boricha yuqori faolli preparatlar tanlanadi; 
-
fizik xossalari (kiritiladigan miqdoriga karab omixta yemning optimal 
dispersligi); 
-
issiklik va yoruglik ta`siriga chidamliligi, tuldiruvchilarning zichligi va 
kimyoviy xossalari. 
Pryemikslar ishlab chiqarishda tuldiruvchilar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Makkajuxori yemlari, ozuqa achitqilari, don kepaklari yaxshi tuldiruvchilar 
hisoblanadi. ba`zi zavodlarda tuldiruvchi sifatida namligi 10 % bo`lgan maydalangan 
bugdoydan foydalaniladi.
Pryemikslar tayyorlash jarayonida birinchi navbatda aralashtirgichga tuldiruvchi, 
sung esa biologik faol moddalar kiritiladi.
Pryemikslar ishlab chiqarish texnologik jarayoni quyidagi liniyalarda amalga 
oshiriladi: tuldiruvchni tayyorlash, mikroelyementlar tuzlarini tayyorlash, suyuk 
komponentlarni kiritish, komponentlar va tuldiruvchini dozalash-aralashtirish, tayyor 
mahsulotni chiqarish va kadoklash. 

---

94