Omuxta yem texno 111

3.9. Don va omixta yemga gidrotermik ishlov berish 
Omixta yemning hazm bo`lishini va sanitar toazligini oshirish maqsadida don va 
omixta yemning uziga gidrotermik ishlov berish yanada keng tarkalmoqda. Nam va 
issiklik ta`sirida kraxmal qismi ancha oddiy, oson hazm bo`ladigan uglevodlar-
dekstrinlar va mal’tozaga aylanadi. Bu jarayon yosh jonivorlar uchun omixta yem 
tayyorlashda asosan katta ahamiyatga ega, chunki yosh hayvonlarda boshokli ekinlar 
kraxmali kiyin hazm bo`ladi. 
Don yoki don aralashmasini kepak bilan (retseptda keltirilgan nisbatda) 
ekstrudirlash. Cho`chqalik komplekslarida cho`chqa bolalari uchun ishlab 
chiqarishda qo`llaniladi. ekstrudirlash liniyasida don va kepak byog`ona 
ifloslantiruvchi va metallomagnit aralashmalardan tozalanadi, donli komponentlar 
maydalandi, maydalangan don va kepak dozalanadi, aralashtiriladi. Olingan 
aralashma KMZ-2 ekstruderida ekstruderlanadi. ekstruderlash-ancha samarali jarayon 
bo`lib, unda biokimyoviy jarayonlar tez kechadi va oqsilli hamda uglevodli 
komplekslarning chukur uzgarishi boradi. ekstruziya donning mikroflorasiga nobud 
qiluvchi ta`sir qiladi, undagi zaharli moddalarni kamaytirishga yordam beradi. Birok 
ekstruderlash goyat ko`p energiya talab qiluvchi earayon ekanligini e’iborga olish 
kerak. 
Arpa va boshqa komponetlarni kovurmoq. Kovurish issiklik tashigich (maxsus 
yog) bilan 230-250
o
S gacha va undan yuqori tyemperaturagacha kizdirilgan maxsus 
kovurish agregatlarida, shuningdek barabanli A9-KJA kovurish agregatlarida amalga 
oshiriladi. Kovurish shuningdek kraxmalning dekstrinizatsiyalashuvini keltirib 
chiqaradi, donli xom ashyoning hazm bo`lishini oshiradi, ozuqaning mazasini va 
eyimligini yaxshilaydi. 
Mikronizatsiya (infrakizil nurlar bilan ishlov berish). Ozuqaga kiritilgan 
yuqoridagi uzgarishlardan tashqari, mikranizatsiya to`yimlikka karshi bo`lgan 
moddalarning inaktivatsiyasiga yordam beradi, zaharligini kamaytiradi, donning 
sanitar sifatini oshiradi.
Donga infrakizil nurlar bilan ishlov berish kurilmasining printsipial sxyemasi 
quyidagi rasmda berilgan. 

---

78 
22-rasm. Donga infrakizil nurlar bilan ishlov berishning printsipial texnologik 
sxyemasi 
1-don uchun bunker; 2-iste`molchi - tarkatuvchi; 3-lentali konveyer; 4-gorelkali 
keramik trubkalar; 5-sozlovchi privod; 6-pachoklovchi sistyema; 7-sovo`tgich; 8-
tsiklon; I-gaz; II-xavo; III-pachoklangan bodrok (xlop’ya); IY-don 
Don bunkerdan maxsus pitatellar bilan tekis katlamda konveyerga beriladi. 
Konveyer privodi boshqariladigan. Uning ustida gaz gorelkasi bilan keramik turbka 
joylashtirilgan. Gaz enganda ular infrakizil nurlaguncha kizdiriladi va infrakizil nur 
taratadi. Infrakizil nurlar don katlamini uzunasiga bir tekisda kizdirgan holda uning 
katlamiga tarkaladi. Buning natijasida jadal ajraluvchan namlik donlarda 
mikrotreshina hosil bo`lishini keltirib chiqaradi va kraxmalning bir qismi 
dekstrinlargacha gidrolizlanadi. Don yumshaydi, bukadi, konveyer buylab 
harakatlanib, pachoklanishga va sovo`tishga uzatiladi.