Omuxta yem texno 111

Tarozili dozalash. Tarozili dozatorni qo`llash omixta yem komponentlarining 
yanada aniqrok nisbatini ta`minlaydi.Tarozili dozalashni to`la avtomatlashtirish va 
ular bilan berilgan dastur bo`yicha perfokarta yordamida boshqarish mumkin.Bundan 
tashqari tarozili dozalash tuguni bo`tun zavod ishini avtomatik boshqarishning 
markazi bo`ladi.Tarozili dozalashda har bir komponent uchun batareyaga 
maxkamlangan avtomatik portsion dozatorlar ishlatiladi.Bunda har bir dozator talab 
qilingan ogirlikka to`g`rilanadi va dozatorning bushashi avtomatik ravishda ma`lum 
vaqt oraligida kechadi.
Eng ko`p tarkalgani ko`p komponentli tarozili dozatorlar-turlicha yuk ko`tarlikka 
ega tarozilar bo`lib, komponentlar berilgan dozatorning maksimal yuk ko`tarishiga 
erishgunga ketma-ket ravishda shnekli pitatellar yordamida uzatib turiladi. 
Dozalash jarayonini boshqarish kulda, yarimavtomat va avtomatik rejimda amalga 
oshiriladi. Dozatorlar asosan perfokartaga joylashtirilgan dastur bo`yicha avtomatik 
rejimda ishlashi kerak. Bunday ish rejimida bir retseptdan boshqashiga o`tish faqat 
perfokartani almashtirishga karab koladi. Bundan tashqari xizmat qiluvchi xodimning 
yo`l qo`yishi mumkin bo`lgan xatosining ta`siri bartaraf qilinadi, dozalashning 
zaruriy aniqligi (0,5%) ta`minlanadi va xizmat qiluvchi xodimlar soni kiskaradi, 
chunki dozalashning barcha tizimi avtomatik rejimda sinjron ravishda ishlaydi. 
Omixta yem tarkibiga kiruvchi turli miqdordagi barcha komponentlarni dozalashning 
talab qilingan aniqligiga erishish uchun ikki yoki uchta ko`p komponentli dozator 
qo`llaniladi: kichik yuk ko`tarishlik dozatorlar omixta yem tarkbiga katta bo`lmagan 
miqdorda kiritiladigan komponentlarni dozalaydi, katta yuk ko`tarishlik dozatorlarda 
esa - kolganlari dozalanadi. Sanoatda bir, ikki, uch tarozili dozatorlardan tashkil 
topgan KDK-1, KDK-2, KDK-3 avtomatik tarozili dozalash komplekslari ishlab 

---

66 
chiqariladi. Kompleksga, dozatorlardan tashqari shnekli pitatellar va boshqarish 
sistyemalari - pul’tlar kiradi. 
Kompleksga sanoatda ishlab chiqariladigan 5 ta tarozili dozatorlardan istalgani 
kiradi: 6DK-2500, 5 DK-200, 5 DK-500,6 DK-1000, 10DK-2500, yuk ko`tarishligi 
mos ravishda 100, 200, 500, 1000, 2500 kg.6 DK-100 va 5DK-200 dozatorlari uchun 
eng yuqori ruxsat berilgan pitatellar soni-9, 5DK-500, 16 DK-1000 va 10 DK-2500 
uchun esa-12. 
Dozatorlarda ulchashning kerakli aniqligini ta`minlash uchun pitatellarni iloji 
boricha dozator kopkogida joylashgan qabul qiluvchi potrubkalarga yaqin qilib 
urnatish talab qilinadi.Bunda pitatel tuxtatilganda uziokar kuvurda joylashgan 
mahsulot ustuni katta bo`lmaydi. Binobarin, ulchash xatoligi ham minimal 
bo`ladi.Boshida, koidaga kura, omixta yem tarkibiga katta miqdorda kiritiladigan 
komponentlar tushadi, shuningdek bu ham dozalash aniqligini oshishishga imkon 
yaratib beradi. 
Dozator kovshi osilgan holatda richag va tortish sistyemasi orqali tsiferblat 
ko`rsatkichi bilan boglangan. Kovshning konus qismida buylama teshik bo`lib, 
pnevmoprivod yordamida ikkita sektorli kopkoko bilan berkitiladi. Komponentlarni 
ulchashning borishini tsiferblat ko`rsatkichi bo`yicha kuzatish mumkin. Teshiklarga 
(qabul qiluvchi patrubkalarga) shnekli pitateldan uziokar kuvurlar maxkamlanadi. 
Avtomatik rejimda ishlash uchun dastur (retsept, pitatellar ishining ketma-ketligi) 
perforator yordamida perfokartaga yozib olinadi. 
Perfokarta kayd qilingan kod bilan berilgan dasturni ukish uchun kurilmaga 
kiritiladi. Kushgich (pereklyuchatel) pul’tda avtomatik ish rejimiga qo`yiladi. Sungra 
barcha sistyema xizmat qiluvchilar aralashuvisiz ishlatsdi. Har bir komponentning 
berilgan massasining nazorati dozatorning tsiferblatli kallagiga kurilgan UVF-3 
fotoelektrik datchigi orqali amalga oshiriladi. 
KDK-2 kompleksida dozalash sistyemasi 18-rasmda ifodalangan. Kompleksning 
tarozili dozatori paralel ishlaydi. Dozatorlarning har biriga komponentlar dozator usti 
bunkeridan shnekli yoki rotorli pitatellar yordamida navbati bilan boshqaruv pul’ti 
komandasiga binoan pitatel elektrodvigatelining mos privodini kushish yo`li bilan 
uzatiladi. Birinchi bo`lib, omixta yemga nisbatan katta miqdorda kiritiladigan (don, 
kepak). Komponentni uzatuvchi pitatel ishga kushiladi. Ma`lum massaga 
erishilgandan keyin UVF-3 fotoelektrik datchigining pul’tga bergan signali bo`yicha 
pitatel elektrodvigateli eng kichik tezlikka o`tadi va talab qilingan massa olingandan 
keiyn tuxtaydi. 

---

67 
18 - rasm. KDK-2 kompleksida dozalash sxyemasi. 
1-dozator usti bunkeri; 2-rotorli ta`minlagich; 3-5DK-4500 ko`pkomponentli tarozili 
dozator; 4-SGK-1,5 aralashtirgichi; 5-ta`minlovchili bunker; 6-shnekli ta`minlagich; 
7-16DK-1000 ko`pkomponentli tarozili dozatorlari; I-komponentlar; II-aralashma. 
SHnekli pitatellarga ryog`ulyatorli ikki tezlikli elektrodvigatellar urnatilgan. 
SHnekning aylanish tezligi 93 05/min, tuldirilganda esa- 32 ob/min. Bu bilan 
ulchashning 
yuqori 
aniqligiga 
erishiladi. 
Sungra 
navbatdagi 
pitatelning 
elektrodvigateli kushiladi va b.
Oxirgi pitatel tuxtagandan keyin ikkala dozatorning ham sektorli kopkogi ochiladi 
va ulchangan portsiyalar aralashtirgichga tushadi. Pitatel ishining boshlagandan toki 
aralashtirish jarayonining tugashigacha bo`lgan bo`tun 5-6 mino`tga,ya`ni taxminan 
statiga 10 tsiklga etadi. 
Dozatorlar quyidagi pitatellar bilan komplektlanadi: 
6DK-100, 5 DK-200
PSH-200 
5DK-500
PSH-200,PSH-300 
16 DK-1000
PSH-320 
10 DK-2500
PSH-400,ZPSH-240. 
Uzluksiz harakatlanuvchi lentali dozatorlar omixta yem zavodlarining texnologik 
liniyalarida quyidagi fizika-kimyoviy xosslar bilan uzluksiz avtomatik tarozili 
dozalash uchun muljallangan:
Hajmiy ogirlik
0,2...0,9 t/m 
granulometrik razmer
1..20 mm 
tabiiy kiyalik burchagi
15...55 grad. 
namligi ko`p yemas
17% 
Dozatorning harakat printsipi elektr signalining konveyer dentasida material 
okimidan hosil bo`ladigan yuklamani tubdan uzgartirishga asoslangan. Sungra bu 
signallar lenta tezligini va pitatel privodi ishini boshqarish uchun ishlatiladi. 
Dozator ikkita asosiy qismdan tuzilgan: mexaniq va boshqaruv shkafidan. Mexaniq 
qism tarkibiga (19-rasm) lentali konveyer 1, lentali konveyer ostiga kurilgan 
tenzimetrik massaulchagich, doimiy tokli elektrodvigatel va chastotali signalda 
elektrodvigatel tezligi qayta hosil qiluvchi boshqariluvchi voronka 3 va chegaralovchi 
gilof 4 kiradi. elektr jixozlar komplekti dozator unumdorligini avtomatik 

---

68 
boshqarishni laxzaviy unumdorligining qiymat ko`rsatkichini va dozatordan berilgan 
material massasining yigindisini ta`minalydi. 
19-rasm. Uzluksiz harakatlanuvchi 4488Dn dozatori 
1-lentali konveyer; 2-elektrprivodi; 3-voronka; 4-chegaralovchi gilof. 
Dozatorlar normal ishlashi uchun ularga mahsulot bir tekisda tushib turishi lozim. 
Dozator usti bunkerlarida mahsulotlarning jipslashib kolishiga ruxsat berilmaydi. 
Bunkerlarda satxni (yukorgi va pastki) ulchovchi datchiklar urnatiladi.