Omuxta yem texno 111

2.4. Kunjara va shrot. 
Kunjara va shrot - bu yog oluvchi zavodlarda moyli ekin uruglaridan va 
makkajuxori ko`rtagidan maydalab moy (yog) olish natijasida hosil bo`ladigan 
qo`shimcha mahsulotlardir.
Kunjara va shrot qishloq xo`jaliklari tomonidan doimo yuqori talab bilan 
foydalaniladigan, eng birinchi katorlarda turadigan qiymatli yem hisoblanadi. ular 
xalkaro savdoda ham zaruriy ob’ekt hisoblanadi.
Kunjara uruglar presslab olinadi, va buning natijasida undan yogning asosiy qismi 
ajraladi. Boshqacha qilib aytganda bu - presslangan yogsizlantirilgan uruglardir. 
Kunjaradagi yog miqdori odatda 6-9% dan oshmaydi. U presslash usulidan (sovuk 
yoki issik) va qo`llaniladigan mashina tipidan bog`liq. Qishloq xo`jalik tipidagi 
moyzavodlarida kunjara olinganda uning tarkibidagi yog zamonaviy uskunalar bilan 
jixozlangan zavodlardan ishlab chiqarilgan kunjaraniqiga karaganda ko`p bo`ladi. 
Yog`dan tashqari, kunjarada urug tarkibiga kiruvchi deyarli barcha moddalar 
saqlanadi.

---

19 
YOgni sovuk presslash usuli bilan (uruglarni kizdirmasdan) olganda kunjara va urug 
moddalari sifati bo`yicha urug moddalaridan farq qilmaydi, issik presslash (uruglarni 
dastlabki kizdirishda) usulida esa moddalarning ba`zi bir uzgarishi (oqsillar 
denaturatsiyasi va b.) kechadi.
Kunjara gidravlik presslar qo`llangan holda kalinligi 38 mm, uzunligi 900 mm ga 
yaqin, kengligi 350 mm bo`lgan zich presslangan plita ko`rinishida yoki uzluksiz 
ishlovchi shnekli presslarni qo`llagan holda shakli bo`yicha chiganokni eslatuvchi 
bo`lakchalar ko`rinishda ishlab chiqariladi. Ba`zan kunjara korxonadan maydalangan 
ko`rinishda chiqariladi.
SHrot maydalangan moyli ekinlar urugini erituvchilar (benzin, dixloretan va b.) 
yordamida ekstraktsiyalash yo`li bilan yogi olingan mahsulotdir. ekstraktsiyalash 
tugashi bilan erituvchilar urug koldiklaridan xaydaladi va ular kuritiladi, shuning 
uchun shrot hamma vaqt okuvchan mahsulot hisoblanadi. ekstraktsiyalashda yogning 
katta qismi erituvchi bilan ajraladi, va shuning uchun shrot tarkibida yogining 
miqdori ko`p yemas (0,7-4%).
Kunjara va shrot oqsilga boy, ko`p miqdorda kletchatka va pentozanlarga ega. Ular 
mineral moddalarga, xususan kaliy va fosforga boy. Ularda V va E gurux vitaminlari 
ancha mul. Oqsil miqdori jixatdan ular urugdan ustun turadi va shuning uchun yuqori 
ozuqa qiymatini namoyon qiladi. Kunjara va shrotning kimyoviy tarkibi 5-jadvalda 
keltirilgan. 
Jadval-5 
Kunjara va shrotning kimyoviy tarkibi 
Mahsulot nomi 
Azotli 
moddalar 
Azotsiz 
moddalar 
Klet
chatk
a 
YO
g 
Kuldo
rlik 
Yuqorikipikli 
kungabokar 
kunjarasi 
39,5 
22,3 
15,1 
8,9 
5,9 
Xuddi shunday shrot
44,4 
23,8 
18,1 
2,7 
6,7 
Zigir kunjarasi
35,1 
33,8 
6,5 
7,5 
6,2 
Zigir shroti
33,4 
36,1 
10,1 
2,8 
Kanop 
kunjarasi 
(urugidan 
ajratilmagan) 
33,1 
15,3 
24,6 
7,1 
7,8 
Xuddi shunday shrot 
34,2 
16,8 
29,2 
2,1 
8,4 
CHigit kunjarasi
37,2 
27,8 
7,7 
7,6 
6,1 
CHigit shroti 
43,6 
23,1 
8,1 
3,9 
6,9 
Qishloq xo`jalik hayvonlari uchun muljallangan omixta yemga turli kunjara va shrot 
5% dan 35% gacha, parrandalar uchun – 12 dan 20% gacha kiritiladi.