Omonim va ko‘p ma’noli so‘zlar izohi (2-kurs “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” darsligida keltirilgan mashqlar asosida)

6 с. т. Ўсимликнинг барг ёки ниҳол ёзадиган ери; дастлабки ниҳолча, баргча. Уч юз гектарча ернинг ғўзаси учинчи Mapma экилди. Аммо биз ҳам бўш келмадик: ғўза қулоқ кўрсатди дегунча парваришлаб, яга-налайвердик.
Баҳор жалалари полларни сувга тўлдириб, шоли қиёғининг қулоғидан тортиб чиқарди.
Ариқ бўйидаги икки қулоқ бўл-ган ялпизнинг ҳиди бирам димоққа ёқади.
ҚУЛОҚ II 1 Сувнинг анҳор, канал, ўқариқ ва ш.к. дан кичик сув йўлига, ариқ-ларга тармоқланиб ўтадиган жойи; даҳана. Отанг мироб бўлса ҳам, қулоқнинг бошида бўл!
Тилим шўх яллада, доим хаёлимда баланд ҳосил, Фикр текис суғор-моқ бўлса, зеҳним сув қулоғида.
2 Шундай жойдан ўтадиган сув миқдори. [Акбар аканинг кўзига] Шу қадимий дарёдан экинига бир қулоқ сув чиқариб ололмай армонда ўтган, бахт излаб элма-эл кезган ғурумсаройликлар кўринди.
ҚУЛОҚ III [р. кулак — мушт, муштум] map. Қароллар, камбағаллар, умуман деҳ-қонларнинг ёлланма меҳнатидан фойда-ланувчи катта ер эгаси, қишлоқ бойи; бой ёки ўртаҳол деҳқон (мустабид шўро тузуми 1929—33 йилларда бундай кишиларни «қу-лоқ — муштумзўр» номи остида синф си-фатида тугатиш сиёсатини олиб борган). Иш текширилди, Бозор ота.. аллақаердан қо-чиб келган қулоқ бўлиб чиқди. А. Раҳмат, Варракчи чол. Бултурги йил қулоққа чиқа-рилиб, Украинага жўнатилган Абдужалил тегирмончининг кичкина меҳмонхонаси «Четан» колхозининг идораси эканлигини биз юқорида ўқиб бшганмиз.

Lug‘atda berilgan rim raqamidagi sonlar omonim so‘zlarni izohlashda foyda-lanilgan, arab raqamidagi so‘zlar esa bir so‘zning turli ma’nolari hisoblanadi. “Izohli lug‘at”da qanday izohlangan bo‘lsa, biz ham iloji boricha to‘liq izoh-lashga harakat qildik…
Omad yor bo‘lsin!!!

“O‘zbek tilining izohli lug‘ati” (5 jildli)ga asoslanib tuzuvchi: Rustamjon O‘RINOV