Omon-qo’ton g’or makonining 1947 yildagi o’rganilish tarixi

II. 1. Omon-Qo’ton hududlaridan yangi yodgorliklarning qidirib topilishi.

Omon-Qo’ton hududlarida yangi yodgorliklarni qidirib topish ishlari muvaffaqiyatli yakun topdi. Bulbulzorsoy bo’ylab, 1 km yuqoriroqdagi baland tog’larda ekspedisiya ikkinchi g’orni ochdi (Rasm. 22).

Ushbu g’orda amalga oshirilgan qazish ishlari natijasida, 10 25 sm chuqurlikdan kiyikning majaqlangan suyaklari va kiyikning, yovvoyi otning, ayiq va boshqa hayvonlarning tishlari topildi. Shuningdek, bu yerdan kul va ko’mir qoldiqlari ham uchradi.

Bu g’ordan oxaktoshdan ishlangan tosh qurollar topildikim, ulardan ba’zilari Omon-Qo’ton 1 dan topilgan tosh buyumlarga juda o’xshashdir.

G’orning tomi qadimgi mog’or bilan qoplangan va ichkari maydoni suv bilan yuvib ketilgan. Bu g’orni shartli ravishda Omon-Qo’ton 2 deb nomladik.

Yana bir yangi g’or Samarqand Termiz yo’lidan 200 m masofadagi Shaxaksoydan topildi (Rasm. 23). Ushbu kichik g’orcha jilg’i oqib turadigan vodiydan taxminan 10 m lar balandlikda joylashgan. G’orchaning devori va tomi mramorlashgan oxaktoshdan hosil bo’lgan. Uning tomi ham qadimgi va ham zamonaviy mog’or bilan qoplangan. Hozirda ham noqulay ob havo sharoitlarida uy hayvonlari podasi ushbu g’orda jon saqlashadi (Rasm. 24).

Ushbu g’orda olib borilgan qazish ishlari natijasida 10 15 sm chuqurlikdan qo’pol kuydirilgan sopol idish bo’lagi topildi. Bu sopol bo’lagi aftidan, bronza davriga oiddir. Qazishmadagi 20 30 sm chuqurlikdan tog’ echkisi va ayiqning tishlari topildi (Rasm. 25).

Qoratepa qishlog’idan ham qator g’orlar aniqlandi. Bu yerdagi Bobotog’ etaklaridan Qizil Turux nomli qishloqdan ham g’orlar topildi. Ushbu g’orlarning tomi qadimiy iog’or bilan qoplanganlaridan majaqlangan hayvon suyaklari va ko’mir qoldiqlari aniqlandi (Rasm. 26).

Taxti Qoracha davonidan janubroqda, Kitob tumaniga qarashli Sovuqbuloq qishlog’i Qirqqiz oxaktoshli tog’ etaklarida ikkita g’or ochildi. Ularning har ikkalasida ham ibtidoiy odamning izlari aniqlandi. Bu yerdan ot, kiyik va tog’ echkisining tishlari hamda ko’mir qoldiqlari topildi. Shuningdek, bu yerdan chaqmoqlangan va qisman retushlangan tosh qurollar ham borligi aniqlandi (Rasm. 27). Ushbu tosh buyumlarning ayrimlari Omon-Qo’tondagi tosh buyumlarga o’xshashdir (Rasm. 28).

Ekspedisiya tomonidan Ta’ti Qoracha davonidagi bolalar sihatgohi hududidan qadimgi shahar xarobasining topilishi ham katta ahamiyatga ega. Bu yerdan ayrim o’yma chiziqsimon bezakli va sirlangan sopol parchalari hamda charxning shlaklari yig’ib olindi (Rasm. 29).

Shuningdek, bu yerda metall eritilganligidan dalolat beruvchi krisalarning qoldiqlari topildi. Ular marganes bilan aralashgan. Bu tabiiy xol. Chunki, bu hududda marganes konlari ham mavjud. metall eritish ishlari bu yerda xom loyli o’ralarda amalga oshirilgan. Ular bir marta metall eritish uchun qurilgan. So’ngra, bu o’ralar buzilib xamirsimon shaklli Temur – krisalar olingan. Bu yerdan krisalarning topilishi nafaqat tarixiy, balki xalq xo’jaligida ham ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Chunki u bu yerlarda turli metallarning, jumladan, marganes konlari borligidan darak beradi (Rasm. 30).

Qo’shimcha ma’lumotlarga ko’ra, ushbu shahar xarobasi eramizning 1 10 asrlari bilan sanalanadi (Rasm. 31).

3.