Omon-qo’ton g’or makonining 1947 yildagi o’rganilish tarixi

BOB. O’ZBEKISTON DAVLAT UNIVERSITETI ARXEOLOGIK EKSPEDISIYASINING 1948 YILDA OLIB BORGAN ISHLARI NATIJALARI

1948 yilda O’zbekiston Davlat Universiteti (Hozirda SamDU) Omon-Qo’tonga arxeologik ekspedisiya uyushtirdi.

Ekspedisiya ishlarida tarix fakulteti talabalaridan: K. Maxmudov, K Samibayev, Sh. Ma’rupov va boshqalar qatnashdilar.

Ekspedisiya ishlari 2 oy davom ettirildi.

Ekspedisiya o’z oldiga quyidagi vazifalarni qo’ydi: g’ordagi qulab tushgan maydonni tozalash hamda yangi arxeologik yodgorliklarni keng qidirish ishlarini olib borish.

G’orning kirish qismi turli kattalikdagi toshlar bilan to’silgan edi. Ushbu qulab tushgan joyning chuqurligi 2 m gacha yetadi. Maydonni tozalashda, 1,6 m chuqurlikdan mayda qumli 6 ta qatlam aniqlandi. Ular turli davrlarda g’ordan suv oqib chiqib turganligidan dalolat berardi. Bu qatlamlarda ko’mir qoldiqlari uchraydi. Ishlar sekin borardi, negaki, bu yerdagi tuproq orasidan qotib qolgan toshlar ham chiqib turardi. Va nihoyat, ikkita tosh orasidan g’orning qadimgi kirish joyi ochildi (rasm.18). g’orning kirish joyidagi harsang toshning tagi ko’rindi. Shunday qilib, endi biz g’or dastlabki balandligi va g’or eshigining eni haqida gapira olamiz. G’orning balandligi 2,27 metr, eni 2,25 metrni tashkil qildi (rasm.19).

Qazishmadagi kesmada uchta qatlam ajralib turadi:

A) loyli quyi qatlam

B) mayda qumdan iborat o’rta qatlam

V) tarkibi o’rta qatlamnikiga o’zshash yuqori qatlam

Quyi qatlamdan, g’or tomidan 1,75 m chuqurlikdan kvarsdan ishlangan ajoyib qirg’ich va ko’mir qoldiqlari topildi. Ularning yonidan kvarsdan ishlangan boshqa bir qurol ham topildi (rasm. 20).

Qirg’ich uchirindidan emas, balki tabiiy singan kvars bo’lagidan yasalgan. Qurolning har ikkala yuzasi ham qo’pol yo’ning’ilar negativlari bilan qoplangan. Uning ish qirrasi biroz egilgan, tik va qo’pol retushlashlangan. Qurolning uchlaridan biri o’yib kertib ishlangan va bu buyumni o’ng qo’lning ko’rsatgich barmog’ida ushlash uchun qilingan. Shunga o’xshash qurol g’orning sharqiy devoridagi qazishmadan topildi, biroq, uning hajmi nisbatan kichikroq.

Topilgan qurollardan yana biri kvarsning shaklsiz bo’lagi bo’lib, u periferiyasi bo’ylab qo’pol yo’nilgan va ish qirrasi egilgan, qo’pol retushlangan (Rasm. 21).

O’rta va yuqori qatlamlarning turli chuqurliklarida majaqlangan suyaklar, jumladan tog’ echkisining tishlari va ko’mir qoldiqlari uchraydi. Ushbu maydonchadan madaniy qoldiqlar topilmadi.