|
256
7.4. Sport menejmentida boshqaruv qarorlarini
muvofiqlashtirish (optimizatsiyalash)
Reja:
Boshqaruv qarorlarining muvofiqlashtirish (optimizatsiyalash)
bosqichlari.
Boshqaruv qarorlarini muvofiqlashtirish (optimizatsiyalash)ni
tayyorlash jarayoni.
Sport menejmentida qaror qabul qilishni muvofiqlashtirish
(optimizatsiyalash) bosqichlari.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida sport menejmentida qaror qabul
qilish bosqichlarini muvofiqlashtirish (optimizatsiyalash).
Bozor iqtisodiyoti sharoitida sport menejmentida qaror qabul
qilish uslublarini muvofiqlashtirish (optimizatsiyalash).
Qarorlaming bajarilishini va bosqichlarini nazorat qilish.
Tayanch iboralar:
Qaror, tashkiliy qaror, programmalashtirilgan qaror, tavakkal-
chilik, programmalashtirilmagan qaror, ratsional qaror, qaror qabul
qilish mezoni, aniqlik sharti, noaniqlik sharti, ehtimol, sistema,
jarayon, bosqich, mohiyat, vaziyat, egiluvchan sistema, boshqa-
rishga yondashish, sistemali yondashish, vaziyatli yondashish,
strategik yondashish, ishlab chiqarish vaziyatlari, sistema konsep-
siyalari.
Boshqaruv qarorlarining asosi deb optimal variantga eng yaqin
bo‘lgan, eng zo‘r variant qabul qilinadi. Bu variant mehnatni,
moliyaviy-texnik resurslami va vaqtni eng kam sarf qilingan holda,
korxonadagi mavjud holat haqidagi mantiqiy axborotlami yig‘ib,
tahlil qilish orqali kelib chiqadi.
Optimal qaromi yoki unga yaqin qaromi tanlashda kerakli usul
va uslubni qo‘llash darkor. Boshqaruv amaliyotida qarorlami qabul
qilish va ular bilan ishlashning quyidagi usullari mavjud:
*
tizimli-iqtisodiy va ijtimoiy tahlil, statistik javoblar va
baholar usuli;
257
* variantli qatorlarning, ya’ni reja ishlab chiqarish kabi
modellaming
tahlili,
rivojlanish
tendensiyalarini
va
ishlab
chiqarishning mavsumiy xarakterini aniqlash usuli;
* tajriba javoblarini statistik tahlilini o ‘z ichiga olgan, tajri-
baviy modellashtirish usuli. Yechilayotgan muammolami, jarayon-
lami modellashtirish usuli, EHM va iqtisodiy-matematik metodlar
orqali bajarilsa, xo‘jalik yurituvchi subyektning faoliyatidagi
kamchilik va yutuqlami optimal ravishda kuzatish mumkin;
* matematik dasturlash usuli;
* maqsadlarni baholash va kutilayotgan xavf nazariyasi usuli.
Bu usul o ‘qitish va motivatsiya nazariyasini hisobga olib tabiatni
o ‘Ichash va bashorat qilish uchun ishlatiladi;
* modellashtirish va tadbirkorlikka oid o ‘yinlar usuli. Bu usul
EHM ishlatilishini taqozo etadi;
* noaniqlik sharoitida individual qaror qabul qilishga har xil
yondashishlami o‘z ichiga olgan qidirishlar nazariyasi;
* xarajatlar usuli. Bu usul, ya’ni, axborotlar yig'ish, tahlil
qilish va ishlatish juda ko‘p mablag‘ talab etadi, bunda
boshqaruvchi agar bu usul optimal javob topishga yordam bersa,
xarajatlar oldida to‘xtashi kerak emas;
* noma’lum va noaniq vaziyatlami baholash va tahlil qilish,
odatda, mavjud ishonchli ma’lumotlar orqali amalga oshiriladi. Bu
holda qabul qilinadigan qaror korxona o ‘z oldiga
q o ‘y g a n
maqsadga
bog‘liq. Ba’zan qaror qabul qilish iqtisodiy-ijtimoiy tizimning
rivojlanish qonuniyatiga va tendensiyasi, shuningdek, tahliliy hisob-
kitoblar asosida amalga oshirish mumkin bo'ladi. Boshqa hollarda
albatta muammoning chuqur tahlili va har tomonlama birlashuvi
kerak bo‘ladi, ya’ni muammoning turiga qarab kerakli tahlil va
hisob-kitoblar o‘tkaziladi;
* qaror qabul qilish jarayonini soddalashtirish boshqaruv
jarayonidagi mehnat doirasini pasaytiradi. Agar tizimli tahlil doimo
o‘tkazilsa, qarorlami ishlab chiqish usuli borgan sari soddalashib,
aniq holatga keladi. Soddalashgan holdagi qarorlar qabul qilish va
ulaming samarasini baholash ko‘pincha korxona faoliyatining tahlili
takrorlanuvchi holatida qo‘llaniladi.
* mutaxassislar bahosi mutaxassislar tahlili asosida olinadi. Bu
narsa xatolarni oldini olish uchun qilinadi. Shundan so‘ng mutaxas-
258
sislar mavjud qarorlar ro‘yxati, mavjud fikrlar, takliflar va xulosalar
bilan tanishib chiqadilar va o‘zlarining yakuniy xulosalarini
aytadilar;
*
bir guruh
mutaxassislar tomonidan qandaydir qiyin
muammoni ijodiy muhokama qilish. Bu usul jamoa tajribalari va
jamoaning bilimiari boshqaruvning yechimlariga asoslanishi va shu
bilan birga yaxshi g ‘oyalaming yuzaga kelishiga muhit yaratish
hamda muhokamadagi ishtirokchilaming yaxshi tanlanganligi,
altemativ yechimni topishga va muammoni to‘g‘ri hal qilishga katta
ta’sir ko‘rsatadi.
Qabul qilingan qarorlaming maqsadga muvofiq holda bajarilishi
uchun ishlab chiqarish jarayonida maxsus maqsadga yo‘naltirilgan
dasturlar, tarmoqli grafiklami, matritsali boshqaruv tizimini ishlab
chiqarish zarur. Bu marosimlarni 3 ta gumhga ajratish mumkin:
1. Qarorlami o‘z vaqtida bajaruvchilarga yetkazib berish.
2. Kadrlar va resurslar optimal joylashtirish, operativ zahiralami
shakllantirish.
3. Qarorlami bajarilishini nazorat qilish.
Birinchi guruh marosim. Qarorlami o‘z vaqtida bajaruvchilarga
yetkazib berish. Bu yerda uni o‘z holiga tashlash mumkin emas.
Qarorlami bajaruvchilarga bir oy-ikki oyda yetib borishini kuzatish
mumkin. Bu holda u o ‘z faolligini va mazmunini yo‘qotadi. chunki
u kech yetib boradi.
Bajaruvchilaming fikrlarini keng tarqalgan shakllaridan biri
ulami qaror qabul qilishga jalb qilish. Shu asosda ishlab
chiqarishning ishtirokchilari qaror konsepsiyasi va masalalar
yechimlari bilan tanishadilar. Ba’zan shu maqsadda ishlab chiqarish
novatorlari va sardorlaridan komissiya tuziladi. Kelgusidagi ijro
etuvchilar qarorlami tayyorlashda ishtirok etishadi va bu yechim-
lami haqiqatga yaqinroq qilishadi. Chunki ular ishlab chiqarish
jarayonini chetdagilarga qaraganda yaxshiroq bilishadi.
Shuningdek, kollektiv ishchilarining muhokamada, seminar-
larda yoki loyiha rejalarini qabul qilishda qatnashishganida ijobiy
natijalarga erishadilar. Lekin, bu kollektivlik faqatgina ayrim shart-
lar bajarilganda amalga oshiriladi. Qachonki yakkaboshchilik va
aniq personal javobgarlikka ega bo‘lganda.
259
Ikkinchi guruh marosimi - bu kadrlar va resurslar manyovri,
shuningdek, operativ rezervlar. Har bir yechim moddiy ta’minotga
muhtoj bo‘lib, odamlaming qayta orientatsiyasi va ulaming qayta
tayyorlashga va almashtirishga to ‘g ‘ri keladi.
Shuning uchun
ishlab
chiqarishdagi yirik dasturlaming
realizatsiyasi va ishlab chiqarishni qayta qurish ishlarining uslub va
formalarini keskin o ‘zgarishiga olib keladi. Bu kadrlar strukturasiga
ham ta’sir ko‘rsatadi.
Uchinchi marosimlar guruhi - bu nazorat, ya’ni chuqur malakali
tahlil. Tizimli nazoratsiz yuqori natijalarga erishib boimaydi.
Boshqaruvning yuqori darajasida, bunday nazoratni tashkilot aniq
maqsadga va kerakli mexanizmga erishish uchun talab qiladi.
Iqtisodiyotni boshqarishdagi yechimlaming mohiyati ko‘pgina
obyektiv omillarga bog‘liq. Ulardan eng asosiysi - ishlab chiqarish
vositalariga turli mulkchilik; ishlab chiqarish va mehnatni chuqur
taqsimlanishi va ixtisoslashuviga; mehnat va material texnik
resurslami boshqarish; sohalararo, ishlab chiqarishlararo aloqalami
kengayishi; qo‘shma korxona tuzish; marketingni amalda qo‘llash;
korxona va sohalaming tashqi iqtisodiy aloqalarga chiqishi,
boshqaruv qarorlarini qabul qilishdagi tavakkalchiliklar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
