Oltinsoy tuman 2-son kasb hunar maktabi

Gaz turbinali elektr stansiyalari . Dizel elektr stansiyalari
Reja :
1.Gaz turbinali elektr stansiyalarilarning xususiyatlari nimadan iborat? 2. Dizel elektr stansiyalarining afzallik va kamchiliklari nimadan iborat?
Gaz turbinali elektr stansiyalari (GTES). 1.13-rasmda GTESning ishlash sxemasi berilgan. 25-100 MW agregatli gaz turbina qurilmalarining foydali ish koeffitsiyenti 29-34 % ni tashkil etadi. Ulardan yuqori YUK 35-220kV Yoqilg'i KS G Gaz 1Г t = 300-400°C Atmosfera havosi 1.13-rasm.Gaz turbinali elektr stansiyasi sxemasi.

1.14-rasm. Dizel elektr stansiyasi sxemasi o‘zgaruvchan agregatlar energosistemada zaxirali avtonom energiya manbayi va yuklamalar grafigining maksimumini qoplaydigan manba sifatida foydalanish mumkin.


Dizel elektr stansiyalari. Dizel elektr stansiyasining asosiy sxemasi 1.14-rasmda keltirilgan. Dizel elektr stansiyalari avtonom va harakatlanuvchi, shuning uchun ular og‘ir sharoitli hududlarda va qishloq xo'jaligi iste’molchilarining elektr ta’minoti uchun ishlatiladi. Dizel agregatlaridan yirik IES va AESlarning o‘zehtiyoji sistemasining zaxira - avariya ta’minlash manbayi sifatida ham foydalanish mumkin.

Nazorat savollari

1.Gaz turbinali elektr stansiyalari larning xususiyatlari nimadan iborat? 2. Dizel elektr stansiyalarining afzallik va kamchiliklari nimadan iborat? .3.Dizel agregatlaridan qanday maqsadlar uchun ta’minlash manbayi sifatida ham foydalanish mumkin.

Elektr uskunalarning o‘zehtiyojlari.
Reja . 1. O'zehtiyoj elektr iste’molchilarining tarkibi. 2. 0 ‘zehtiyoj mexanizmlaming asosiy yuritmalari
0 ‘zehtiyoj uskunalari elektr stansiyasi va podstansiyalaming muhim elementlaridan biri hisoblanadi. 0 ‘zehtiyoj tizimining shikastlanishi elektr stansiyalari ish tartibining buzilishiga hamda energetika tizimlarining avariya holatiga sabab bo‘lishi mumkin. O'zehtiyoj elektr iste’molchilarining tarkibi elektr stansiyalari (podstansiyalari) iste’mol qilayotgan quvvat turiga, agregatlarning quvvatiga va h.k. larga bog‘liq bo‘ladi. 2.1-jadvalda o‘zehtiyoj quvvati maksimal yuklamasi Rmax o.e ning elektr stansiyasining o‘matilgan quvvati Ro.rn ga nisbati keltirilgan. Ikkinchi ustunda esa o'zehtiyojlari uchun sarflangan Wo.e energiyaning yil davomida elektr stansiyasi ishlab chiqargan energiya qiymati Wyil ga nisbati foizlarda, o'zehtiyoji bo‘yicha elektr iste’molchilarning umumiy talab koeffitsiyenti hamda podstansiyalaming o'zehtiyoji bo‘yicha sarflangan quvvati ma’lumotlarining taxminiy qiymatlari keltirilgan


2.1-jadval Elektr uskuna turlari R J R , ш а х o ‘e o ‘r n K ,'.,w ya, % Talab koeff. IEM: Ko‘mir changli 8-10 0,8 Gaz mazutli 5-7 4-6 0,8 KES: Ko'mir changli 6-8 5-7 0,85-0,9 Gaz mazutli 3-5 3-4 0,85-0,9 SES: 0 ‘rta va kichik quvvatli 3-2 2-1,5 0,6 Katta quvvatli 1-0,5 0,5-0,2 0,7 Podstansiya: Tuman Tugun 50-200 kW 200-500 kW - - 35 Loyihalash amaliyotida talab koeffitsiyenti turli guruh iste’­ molchilari uchun differensiyalangan

holda: 0,35 dan (380/220 V kuchlanishli tarmoqda quvvati 100 kW gacha bo‘lgan mayda elektr motorlar va turli iste’molchilar uchun); 0,9 gacha (doimiy ishlaydigan 6-10 kV kuchlanishli yirik elektr motorlar uchun) qabul qilinadi Elektr uskunalarning tavsiflari va tarkibi, harakatlanuvchi mexanizmlaming quvvati, alohida iste’molchilar guruhi elektr ta’minotining ishonchliligi bo‘yicha talablar va h.k. lami hisobga olgan holda elektr uskunalarining o‘zehtiyoj sxemalari tanlanadi. IEM va KES ayrim guruh iste’molchilari uchun elektr energiyasi sarfining taqsimlanishi 2.2-jadvalda keltirilgan.

2.2-jadval Elektr stansiyasi turlari Yoqilg‘ini uzatish va saqlanishi . Yoqilg‘i tayyorlash,Surish va chiqarish Qozonlarni ta’minlash, Sirkulatsiya nasosi .Tarmoq nasoslari Boshqa iste’mollar Jami IEM: Ko'mirli 1,5 2 31,5 13 16,5 26,5 9 100 Changli ko‘mir 1 28 21 9,5 20 20 12 100 Mazutli gaz KES: Ko'mirli 1,5 3 20 8,5 45 22 100 Torfli 3 1 42 17 23 - 14 100 Changli ko‘mir 1,5 30 19,5 14 22 13 100 Mazutli gaz 0,5 17 38 41 3,5 100 0 ‘zehtiyoj elektr iste’molchilarini, elektr uskunalarining texnologik ish holatlariga ta’siri bo‘yicha shartli ahamiyatli va ahamiyati bo‘lmaganlarga bo‘linadi. Ahamiyatli elektr iste’molchilar ishdan chiqqan (shikastlangan) taqdirda elektr stansiyasi yoki podstansiyalaming me’yoriy ish holati buziladi 36 yoki avariya holatiga keladi. Bunday elektr iste’molchilar yuqori ishonchlili elektr ta’minotiga ega bo‘lishlari kerak. 0 ‘zehtiyoj mexanizmlaming asosiy yuritmalari - to‘g‘ridan to‘g‘ri ishga tushiriladigan rotor chulg‘ami qisqa tutashgan asinxron motorlar hisoblanadi. Yuruvchi mexanizmlar (sharli tegirmonlar) hamda quvvati katta bo‘lgan mexanizmlar uchun sinxron elektr dvigatellar qo‘llaniladi. Aylanish chastotasini oraliqda rostlash talab etilmaydigan mexanizmlar uchun o‘zgarmas tok motorlari hamda to‘yinish droselli yoki zanjirida boshqariladigan asinxron motorlar qo‘llaniladi. Elektr stansiyalarida ikki bosqichli - katta quvvatli elektr iste’molchilari uchun yuqori 3,6 va 10 kV, kichik quvvatli elektr iste’molchilari uchun neytrallari zaminlangan

380/220 V o'zehtiyoj kuchlanish qabul qilingan. 660 V kuchlanish elektr stansiyasi va podstansiyalarda qollanilmaydi. U yoki bu tizimda qabul qilingan kuchlanish sanoatda ishlab chiqarilayotgan elektr motorlaming texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlariga bog‘liq bo‘ladi. Kam quvvatli asinxron motorlar yuqori kuchlanishli motorlardan arzon bo‘lishi mumkin. Ammo tuzilishi, ish holati, q.t. tokining qiymati, o‘z-o‘zini ishga tushirish shartlari ko‘rsatkichlari bo‘yicha motor quvvatining oshishi nominal kuchlanish qiymatining oshishiga olib kelishi mumkin. Hozirda sanoatda kuchlanishi 380 V li quvvati 400 kW li elektr motorlari, kuchlanishi 3,6 kV li quvvati 160-200 kW li elektr motorlari ishlab chiqarilmoqda. 10 kV kuchlanishli motorlami 630 kW quvvatidan boshlab texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha taqqoslab ishlash mumkin. KES va IEMlarda o‘zehtiyoj tizimining yuqori kuchlanishi uchun odatda 6 kV qabul qilinadi; elektr stansiyasi kengaytirilganda, avvaldan qabul qilingan 3 kV kuchlanishiga hamda generator kuchlanishi 10 kV bo'lgan o‘rta quvvatli elektr stansiyalarida 3 kV kuchlanishdan foydalanishga nisbatan 10 kV kuchlanishdan foydalanish iqtisodiy asoslangan bo‘ladi. Agregat quvvati 800-1200 MW bo‘lganda yirik mexanizm uchun o‘zehtiyoj tizimlarida 10 kV li kuchlanishdan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. SESlarda asosiy mexanizmlaming elektr motorlari 380/220 V kuchlanishli elektr tarmog‘idan ta’minlansa, yirik 37 mexanizmlaming elektr motorlari 6,10 kV kuchlanishli tarmoqdan ta’minlanadi. 0 ‘zehtiyoj tizimidagi barcha kuchlanishlar uchun yig‘ma shinalar sistemasining bir seksiyali sxemasidan foydalaniladi, ammo bitta elementning (qozon, suvagregat) elektr qabul qiluvchi ishchi ta’minoti 3-10 kV hamda 380/220 V kuchlanishda bir manbali blok-sxema bo‘yicha bo'lib, zaxira esa boshqa manbadan ta’minlanadi. Kuchlanishi 3-10 kV bo‘lgan o‘zehtiyoj transformatorlaming chegarali quvvati 1000 kVA, qisqa tutashuv kuchlanishi 8 % ni tashkil etadi. Quvvat chegarasi, asosan, 0,4 kV li apparatlarida kommutatsiya qobiliyati bilan chegaralanadi. Transformatorlarning quvvati kichik bo‘lganda qisqa tutashuv kuchlanishi (4,5-5,5 %) pasaytiriladi. Motor elektr zanjirlariga hamda 0,4 kV li ta’minlovchi liniyalarga avtomatlar o‘rnatiladi. Avtomatlishtirilgan asosiy texnologik jarayonlar bilan bog‘liq bo‘lmagan ustaxonalar, laboratoriyalar va h.k. lar, yoritish tarmoqlari va motor tarmoqlariga ulanadi. Qisqa tutashuv tokining qiymatini chegaralash maqsadida ayrim hollarda 0,4 kV li tarmoqlarda reaktorlar ishlatiladi.

Nazorat savollari
1. O'zehtiyoj elektr iste’molchilarining tarkibi elektr stansiyalari (podstansiyalari) iste’mol qilayotgan quvvat qaysi parametrlarga bog‘liq bo‘ladi ? 2. 0 ‘zehtiyoj mexanizmlaming asosiy yuritmalari - to‘g‘ridan to‘g‘ri ishga tushiriladigan qaysi motorlardan foydalaniladi ? 3. Transformatorlarning quvvati kichik bo‘lganda qisqa tutashuv kuchlanishi ( necha %) ga pasaytiriladi.