Oltingugurtning kislorodli birikmalari Ishning maqsadi

3. Oltingugurt (IV) oksid va sulfit kislotaning oksidlovchi va qaytaruvchi xossalari

1-tajriba. Oltingugurt (IV) oksidi bilan to‘ldirilgan stakanga qisqich bilan ushlab turgan holda yonib turgan magniy lentasini tushiring. Nimani kuzatdingiz? Reaksiya natijasida hosil bo‘lgan oq rangli modda nima? Reaksiyaning ikkinchi mahsuloti oltingugurt ekanligini nazarga olgan holda reaksiya tenglamasini yozing. Oltingugurt (IV) oksid bu reaksiyada qanday xossani namoyon qiladi.

2-tajriba. Probirkada birinchi (b) tajribada olingan oltingugurt (IV) oksid bilan vodorodsulfidli suvni ta’sirlashish reaksiyasini o‘tkazing. Nima uchun eritma loyqalandi? Reaksiya tenglamasini va elektronlarning o‘tish sxemasini yozing. Bu tajribada sulfit kislotasi qanday xossani namoyon qiladi?

3-tajriba. Probirkaga ozgina HCl eritmasidan quying va uni SO₂ bilan to‘yintiring. So‘ngra unga 1-2 bo‘lak rux tashlang. Bir necha daqiqadan so‘ng eritmadan ozgina quyib oling va unda H₂S borligini isbotlang. Reaksiya tenglamasini va elektronlarning o‘tish sxemasini yozing. Bu reaksiyada oksidlovchi va qaytaruvchilarni aniqlang. Ruxning roli nimadan iborat?

4-tajriba. Bitta probirkaga bromli suv, ikkinchisiga yodli suv, uchinchisiga suyultirilgan sulfat kislotasi bilan kislotali muhit hosil qilgan kaliy permanganat eritmasidan, to‘rtinchi probirkaga kaliy dixromat eritmasidan quying. (Bu holda ham suyultirilgan sulfat kislotasi bilan kislotali muhit hosil qilinadi). So‘ngra barcha probirkalarga H₂SO₃ eritmasidan quying. Barcha probirkalardagi erimalarning rangini o‘zgarishiga e’tibor bering. To‘rttala reaksiya tenglamasini yozing va elektronlarning o‘tish sxemasini tuzing. Bunda MnO₄^- ioni Mn²⁺ gacha, Cr₂O₇^2- ioni Cr³⁺ gacha qaytarilishiga e’tibor bering. Bu tajribalarda H₂SO₃ qanday xossani namoyon qiladi?

Standart oksidlanish-qaytarilish potensiallari bilan tanishing va tegishli hisoblarni bajarib, H₂SO₃ ni xlor, brom, kaliy permanganat, kaliy dixromatlar bilan kislotali muhitda oksidlash mumkinligini isbotlang.

4. Fuksinni sulfit kislotasi bilan rangsizlanishi

1-tajriba. Fuksinning suyultirilgan eritmasidan probirkaga ozroq oling va unga sulfit kislotasi eritmasidan ozroq qo‘shing. Nimani kuzatdingiz? Olingan eritmani qizdiring. Sodir bo‘layotgan xodisani kuzating.

Qanday xollarda oqartirish maqsadida xlorga o‘xshash kuchli oksidlovchilarga nisbatan SO₂ ni qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi?

5. H₂SO₃ va uning tuzlariga reaksiyalar

1-tajriba. Yangi tayyorlangan H₂SO₃ yoki uning tuzi eritmasiga BaCl₂ eritmasidan quying. Cho‘kmaga tushgan modda nima? Uning rangi qanday? Cho‘kmani HCl da eruvchanligini sinab ko‘ring. Reaksiya tenglamasini yozing. Cho‘kmani HCl da erish sababini tushuntiring.

Ko‘p hollarda eritmada SO₄^2- ioni mavjud bo‘ladi. Bunga sabab H₂SO₃ asta-sekinlik bilan H₂SO₄ gacha oksidlanadi va shuning uchun cho‘kma to‘la-to‘kis erimaydi. Shuning uchun tajribani shunday o‘tkazgan ma’qul: ikkita probirkaga oz-ozdan cho‘kmadan bir xil miqdorda soling va aralashtiring. Eritmaning birinchi probirkada loyqalanishi ikinchisiga nisbatan anchagina kam ekanligiga e’tibor bering.

6. Oltingugurt (VI) oksidining olinishi

(tajribani mo‘rili shkafda o‘tkazing)

1-tajriba. Oltingugurt (VI) oksidini kontakt usulida olinishi. SO₂ bilan quruq bankani to‘ldiring. To‘ldirganingizdan so‘ng havo kirishi uchun bankani bir oz qiyshaytiring va qopqog‘ini yopib 2-3 marta to‘nkaring (nima uchun?). Temir qoshiqda platinalangan asbestni qizdiring va banka qopqog‘ini ochib unga tezda tushiring. Platinalangan asbest atrofida oq tutun hosil bo‘lishini ko‘zating. Bu reaksiyada platina qanday rol o‘ynaydi? Reaksiya tenglamasini yozing.

2-tajriba. SO₂ ni nitrat kislotasi bilan oksidlanganida sulfat kislotasini hosil bo‘lishi. Bankani SO₂ bilan to‘ldiring va unga konsentrlangan nitrat kislotasi bilan ho‘llangan shisha tayoqchani tushiring. Tuman hosil bo‘lishini va rangsiz nitrozilsulfat kislotasining NOHSO₄ (shisha tayoqchada) kristallari hosil bo‘lishini kuzating. Kristallarni ozroq suvi bo‘lgan probirkaga yuvib tushiring va hosil bo‘lgan eritmaga ozroq BaCl₂ eritmasidan quying. Nimani kuzatdingiz? NOHSO₄, sulfat kislota hosil bo‘lishi va uni aniqlash reaksiyalarini yozing.

7.