Olkashunoslik

o ‘rganib, moddiy topilmalar yozma manbalaiga tayangan holda ilmiy
tahlil qilinadi
0 ‘rta Osiyo qadimgi sharq tarixining ajralmas qismini tashkil etib,
kishilik jamiyatining ilk markazlaridan biri hisoblanadi. 0 ‘rta Osiyo
xilma-xil tabiiy sharoit, o ‘simlik va hayvonot dunyosiga boy. Iqlim
63

---

sharoiti asosan m o‘tadil bo'lganligidan. insonning yashashi juda qu-
laydir. Bu hoi esa ibtidoiy va qadimgi kishilar diqqat-e’tiborini tort-
masligi mumkin emas edi. Shu tufayli odamlar bu olkada juda qadim
zamonlardan boshlab yashaganlar. O'lkaning hamma yerida ibtidoiy va
qadimgi davr kishilari qoldirgan xilma-xil tosh asr makonlari, g ‘orlari,
bronza davri qishloqlari va mozorlari, temir davri qal’alari va shahar-
laming xarobalari, qoyatoshlarga ishlangan rasmlar, sug‘orish inshoot-
larining qoldiqlari, qadimiy mudofaa devorining qoldiqlari juda keng
tarqalgan.
Arxeologik qazishmalar davomida topilgan moddiy manbalami
o ‘rganish bilan birga har xil yer qazish ishlarida tasodifan topilgan nar-
salarm, shu jumladan, xazinalami ham o ‘iganadi. Yer tagida yotmagan
moddiy manbalar ham bor. Masalan, o ‘rta asr xazinalaridan qolgan bu-
yumlar, naqshinkor eski binolar va hokazolar mana shunday manbalardir.
Arxeologiya ishlab chiqarish qurollarining tarixini ish qurollari
va ular bilan yasalgan buyumlai' orqali o ’rganadi. Tosh, metall, sopol
va yog‘ochdagi yozuvlami o ‘iganadigan epigrafika fani, tanga pullar-
ni o'rganadigan numizmatika fani, muhrlami o rganadigan sfragistika
fani, gerblami o ‘rganadigan geraldika fani kabi arxeologiyaning bir
qancha alohida tarmoqlan bor. Arxeologiya tarixga oid fan bo‘lib, qa-