Olkashunoslik

«Muzeylar to ‘g ‘risida»gi Qonun.
2008-yil 12-sentabrda 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasining «Muzeylar to ‘g ‘risida»gi Qonuni qabul qilindi. 
Ushbu Qonunning maqsadi muzeylaming tashkil etilishi va faoliyati 
sohasidagi munosabatlami tartibga solishdan iborat. Qonun 8 bob, 36 
moddadan iborat bo iib , 1-bobda umumiy qoidalar, ya’ni Qonunning 
maqsadi, muzeylar to ‘g ‘risidagi qonun hujjatlari, asosiy tushunchalar 
o ‘z ifodasini topgan.
Bugungi kunda muzeylar sonining o‘sishi umumjahon jarayoni 
bo iib , har besh yilda ular 10 foizga ko‘payib bormoqda. Faqat mus- 
taqillik yillarida 0 ‘zbekistonda o ‘ndan ziyod muzeylaming, xususan, 
Temunylar tarixi davlat muzeyi, Qatag‘on qurbonlari xotirasi muzeyi. 
Termiz arxeologik muzeyi, Olimpiya shon-shuhrati va boshqa muzey­
laming tashkil etilishi ham yuqoridagi fikmi tasdiqlaydi. Bugungi kun­
da 0 ‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi doirasida 90 ta muzey 
mavjud b o iib , shulardan 43 tasi tarix va oikashunoslik ixtisosligidagi 
muzevlardir. 0 ‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi tasarmfida
186

---

to itta muzey bo iib , O'zbekiston tarixi davlat muzeyi, Temuriylar tari­
xi davlat muzeyi, Qatag'on qurbonlari xotirasi muzeyi, Alisher Navoiy 
nomidagi davlat adabiyot muzeylari shular jumlasidandir. Bulardan 
tashqari, m aium muammo, mavzu, inshoot yoki jarayonni ifoda etuv- 
chi muzeylar soni ham tobora ko‘payib bormoqda.
1990-yillaming boshida O'zbekistonda jamoatchilik muzeyla­
ri keskin kamaydi. Ammo bugunga kelib, bu muzeylaming ba’zilari 
qayta tiklanib, konsepsiyasi tubdan o ‘zgartirildi, Ularda faoliyat 
olib borayotgan xodimlar o‘zlarining kasbiy mahoratlarini oshirish 
uchun davlat muzeylari xodimlari qatorida malakalarini oshirish bilan 
shug uliamshmoqda. Ayrim jamoatchilik muzeylari awalgidek o ‘z fao- 
liyatini kengaytirib, davlat muzeyi maqomini olmoqda. Yana bir o ‘ziga 
xos xususivat ayrim jamoatchilik muzeylarining «davlat muassasasiga 
aylanishi» emas, balki o'zining maqomini saqlab, kuchli va e ’tiborli 
muzeyga aylanish harakatidir. Masalan, qadimiy Samarqand shahri- 
da MDH va Boltiqbo‘vi davlatlari orasida yagona hisoblangan muzey 
joylashgan. Bu Xalqaro tinchlik va birdamlik muzeyi b o iib , jamoat 
tashkiloti hisoblanadi. U mustaqillik davrida Samarqand shahridagi 
«Esperanto» millatlararo do‘stlik klubi a ’zolari tomonidan tashkil etil­
gan. «Xalq diplomatiyasi»ning turli xil nodir koigazm alari orasida 
«Jahon dastxati» loyihasi alohida o'rin tutadi.
So‘nggi yillarda mamlakatdagi qator qadimgi shaharlar o ‘zining 
2500, 2700 yillik yubiley tantanalarini o ‘tkazdi. UNESCO qarori bi­
lan Xiva, Buxoro va Termizning 2500 yilligi, Shahrisabz, Qarshining 
2700 yilligini nishonlash. ushbu shaharlardagi tarixiy obidalami tik- 
lash, restavratsiya qilish qatorida, u yerlardagi muzey ishining tubdan 
yaxshilanishiga, kolleksiyalarining yangi arxeologik tadqiqotlar orqa­
li toidirilishiga imkon berdi. Ulardan biri Termiz arxeologik muzeyi 
2001-yilning 24-oktabrida tashkil etilib, o ‘z faoliyatini 2002-yil 2-ap- 
reldan boshlagan.
Termiz arxeologiya muzeyi 0 ‘rta Osiyodagi yagona arxeologiya 
muzeyi hisoblanadi. Ushbu zamonaviy inshoot sharqona m e’morchilik 
uslubida qurilgan b oiib, kirish zali, 9 ta asosiy zal va ustunlar bilan 
bezatilgan galereyadan iborat
Mustaqillik sharofati bilan 0 ‘zbekistonda yana bir tarixiy m uzey- 
Qatag‘on qurbonlari xotirasi muzeyi ochildi. Ushbu muzey mustabid
187

---

sovet tuzumi davrida qatag‘on etilgan fidoyi vatandoshlarimizning xoti- 
rasini abadiylashtirishga qaratilgan. Mazkur muzey 2002-yil 8-noyabr- 
da tashkil etilib, 0 ‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Respub- 
lika «Ma’navivat va ma'rifat» Kengashi, «Shahidlar xotirasi» xavriya 
jamg‘armasmmg Fanlar akademiyasi tarkibiga kiritildi.
Qatag‘on qurbonlari xotirasi muzeyining asosiy vazifasi quyida- 
gilardan iborat: qatag‘onchilik siyosatining paydo b o iish sabablari va 
oqibatlarini tadqiq etish va uni mamlakatimiz tarixining tarkibiy qis­
mi sifatida aks ettirish; qatag'on qurbonlari xotirasini abadiylashtirish, 
ulami yod etish bilan bogiiq m a’naviy-ma’rifiy tadbirlami amalga 
oshirish va targ‘ib etish, muzey zaxiralari va ekspozitsiyalarini mamla- 
kat hamda xorijdagi turli hujjatlar va boshqa eksponatlar bilan munta- 
zam ravishda boyitib borish kabilar shular jumlasidandir.
So'nggi yillarda tashkil etilgan muzeylardan biri