Oliy va o‘rta

4.3-rasm. Optik mikrometr renini aniqlashda limb shtrixlari tasvirini birlashtirish sxemasi
Ta’kidlash kerakki, a sanoqlari mikrometr shkalasining bo­ shidan, b va C sanoqlar esa mikrometr shkalasining oxiridan (2­holat) olinadi, bunda b sanog‘i indeksdan o‘ng tomondagi C sanoq esa uni chap tomondagi shtrixlarni birlashtirib olinadi. Ren quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

r (a b)m ⁱ ; r

(a c)m ⁱ ; r (r

r ) 2 _,

yu ₂ p

₂ yu p

bu yerda: a, b, c – mikrometr shkalasidan olingan sanoqlar; μ – mikrometr shkalasi bo‘lagining qiymati, i – limb bo‘lagining qiy­ mati.

Renning o‘rtacha qiymati r = (r_b – r_h )/2 va ular farqi Δr = r_b – r_H yuqori aniqlikdagi teodolitlarda 0,5'' dan oshmasligi kerak. r>0.5'' va r0.5'' bo‘lganda punktda o‘lchangan yo‘nalishlar va zenit masofalarga ren uchun quyidagi formuladan hisoblanadigan tu­ zatmalar kiritiladi:

dr ^{2 c} r _,

i
bu yerda mikrometrdan sanoq C va limb bo‘lak qiymati i minut­ larda ifodalanadi. r>0.5'' va r0.5'' bo‘lsa sanoq olish sistema­ sini, uni 9 va 10 optik komponentlari orasidagi masofani (6.3­ rasmga qaralsin) o‘zgartirib sozlash kerak bo‘ladi.

Renni aniqlash o‘rta kvadratik xatosi m_r va limb shtrixlari tas­ virini bir marotaba birlashtirish o‘rta kvadratik xatosi m_bir quyi­ dagi formulalardan hisoblanadi:


2
m  ^{3 d} ; m 

^r 4 nk

^{birlashtirish} ,

bu yerda: d = A-A' – alidadani k marotaba o‘rnatishlardagi shtrix­ larni birinchi va ikkinchi birlashtirishda olingan sanoqlar ayir­ masi; n – shu ayirmalarning soni; bu yerda ko‘rib o‘tilgan renni aniqlash uslubida k = 16, n = 48. Yuqori aniqlikdagi teodolit go­ rizontal doirasi uchun m_r va m_bir xatolar qiymati tegishlicha 0,1''

va 0,3'' dan oshmasligi kerak. Vertikal doira uchun bu qiymatlar

ikkiga oshiriladi.