Oliy va o’rta

D MX _miq = (SMM_x – SMM_n) .MN_nor

Bunda: DMX _miq – material xarajatlari summasini sarflangan materaillar miqdorini uzgarish hisobiga chetlanishi;
SMM_x – haqiqatda sarflangan materaillar miqdori;


SMM_n – normativ buyicha sarflangan materaillar miqdori; MN_nor – sarflangan materaillarning normativ qiymati.


Mehnat haqi xarajatlari mehnat qiymati va foydalanilgan mehnat qiymati va foydalanilgan mehnat miqdorini hisobga olgan holda aniqlanadi. Shunga bog’liq holda tahlil mobaynida ikkita omil ta’sirini hisobga olish zarur:

• 
  mehnat haqi urtacha stavkasining uzgarishi;
  
• 
  ishlangan vaqtning chetlanishi.
  

Mehnat haqi stavkasining urtacha uzgarishi ta’sirini aniqlash uchun mehnat haqining haqiqatdagi normativ stavkalar urtasidagi farqni haqiqatda ishlangan vaqtga (agar soatbay mehnat haqi bulsa) yoki ishlab chiqarilgan mahsulot soniga (agar mehnatga ishbay asosida haq tulash) kupaytiriladi. Uning formulasi:

DMHCh_m.h.u.= (MH_ur.haq – MH_ur.nor).Vaqt ishlan_haq.

Bunda – DMHCh_m.h.u – mehnat haqi buyicha urtacha stavkaning uzgarishi natijasida mehnat haqini chetlanishi;
MH _{ur. haq} - mehnat haqi buyicha urtacha haqiqiy stavkasi; MH _{ur. nor} – mehnat haqining urtacha normativ stavkasi;
Vaqt.ishlan _haq - haqiqatda ishlangan vaqt (norma-soatda) yoki ishlab chiqarilgan mahsulot soni.
Mehnat unumdorligining ta’siri, ya’ni mahsulot ishlab chiqarish uchun ishlangan vaqtni uzgarishi haqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulot uchun ketgan haqiqiy (soatda) vaqt va normativ (soatda) vaqt orasidagi farqni ish haqini normativ soatboy stavkasiga (urtacha) kupaytiriladi: