Oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Qo„shimcha integral mikrosxemalar

ShK ning tizimli shinasiga va MP ga tipik tashqi qurilmalar bilan bir qatorda ba‘zi bir qo‗shimcha integral mikrosxemalar ulangan bo‗lishi mumkin; ular mikroprosessorning ish imkoniyatlarini kengaytiradi va yaxshilaydi: matematik soprosessor, xotiraga bevosita murojaat qilish nazoratchisi, kiritish-chiqarish soprosessori, uzilishlar nazoratchisi va b.
Matematik soprosessor qayd qilingan va ko‗chib yuradigan nuqtali ikkilik sonlar ustida, ikkilik kodlangan o‗nlik sonlar ustida amallar bajarishni tezlashtirish uchun, ba‘zi bir transsendent, shu jumladan trigonometrik funksiyalarni hisoblash uchun keng ishlatiladi. Matematik soprosessor o‗zining buyruqlar tizimiga yega va asosiy MP bilan parallel (vaqt bo‗yicha kelishilgan holda), lekin MP boshqaruvi ostida ishlaydi. Amallarni bir necha o‗n martalab tezlashtiradi. MP ning oxirgi modellari, 80486 DX MP dan boshlab, soprosessorni o‗z strukturasi ichiga olgan.
Xotiraga bevosita murojaat qilish nazoratchisi MP ni magnit disklardagi yig‗uvchilarni bevosita boshqarishdan holos yetadi, bu yesa ShK ning samarali tezkorligini jiddiy oshiradi. Bu nazoratchisiz
TXqva TEQQ orasidagi qiymatlarni almashish MP registri orqali ikki qadamda, nazoratchi bor bo‗lganda yesa bir qadamda amalga oshiriladi qiymatlar bevosita, MP ni chetlab o‗tib, TXQ, va TEQQ, o‗rtasida uzatiladi.
Kiritish-chiqarish soprosessori — MP bilan parallel ishlashi hisobiga, bir nechta tashqi qurilmalarga
(displey, printer, QMDY, EMDY va b.) xizmat ko‗rsatganda kiritish-chiqarish jaraѐnlarini bajarishni juda tezlashtiradi; MP ni kiritish-chiqarish jaraѐnlarini qayta ishlashdan ozod yetadi, shu jumladan xotiraga bevosita murojaat qilish rejimini amalga oshiradi.
Uzilishlarning nazoratchisi ShK da muhim rol o‗ynaydi.
Uzilish — bir dasto‗rni bajarilishini hozirgi vaqtda yanada muhimroq boshqa dasto‗rni tezkor bajarish maqsadida vaqtincha to‗xtatilishidir.
Uzilishlar kompyuterni ishlashida doimo paydo bo‗ladi, shuni aytish yetarliki, ma‘lumotlarni kiritishchiqarishning hamma jaraѐnlari uzulishlar bilan bajariladi,
masalan, taymerdan uzulishlar uzulish nazoratchisi tomonidan sekundiga 18 marta hosil qilinadi va xizmat ko‗rsatiladi (tabiiyki, foydalanuvchi ularni sezmaydi).
Uzilishlar quyidagilarga bo‗linadi:

• 
  kiritish-chiqarish bazaviy tizimidan uzulishlar ѐki quyi daraja uzulishlar;
  
• 
  operasion tizimdan uzulishlar ѐki yuqori daraja uzulishlari. Uzilishlar nazoratchisi uzulish jaraѐnlariga xizmat ko‗rsatadi, tashqi qurilmalardan uzulishga so‗rovni qabul qiladi, bu so‗rovni
  

muhimlilik darajasini aniqlaydi va MP ga uzulish xabarini beradi. MP, bu xabarni olib, joriy
dasto‗rning bajarilishini to‗xtatadi va tashqi qurilma so‗ragan uzulishning maxsus xizmat ko‗rsatish dasturini bajarishga o‗tadi.
Xizmat ko‗rsatish dasturi bajarilgandan so‗ng uzilgan dasto‗rni bajarilishi qayta tiklanadi. Uzilishlar nazoratchisi dasturlanadigan hisoblanadi.