Oliy va o'rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

rasm:Xo‟jalikyurituvchisubektlardaoperatsionfaoliyatdaromadlarihisobinime‟yoriytartibgasolish

2. 
   “GOLDPREMIUMPRODUCT”MCHJdayalpifoydanihisobi
   

―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJxo‘jalikyurituvchisubektda mahsulotni sotish subekt faoliyatining asosiy salmoqli ko‘rsatkichi hisoblanadi.Sotishjarayonimahsulot(ish,xizmat)larnijunatishvasotishgadoirxo‘jalikmuomalalarining yaxlitligibilan bog‘liqdir.
Amaldgiqoidagabinoan1-yanvar1998yildaqabulqilinganhisoblashusuliga muvofiq mahsulotlar (ish, xizmatlar) junatilgan sana yoki bankka to‘lov-hisoblashishhujjatlarinitaqdimetgankunsotuvamalgaoshirilgansanadebhisoblanadi. Lekin xalqaro standart bo‘yicha kassa usuli, yani sotilgan mahsulot,bajarilganishyokiko‘rsatilganxizmatlaruchunharidorlardanmablag‘larningkelib tushishisanasihamtavsiyaqilinadi.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdasotilganmahsulotninghaqiqiy tannarxini hisoblash uchun dastlab 11-jurnal orderda yil boshidan beri junatilganmahsulotlarning haqiqiy tannarxi muomalasi uning taqdim etilgan to‘lovnomalar(yokiularningo‘rninibosuvchihujjatlar)bo‘yichaqiymatigafoiznisbatibelgilanadi. Olingan foiz bilan oy yakuni holatiga ko‘ra hali to‘lanmagan, lekinjunatilganmahsulotninghaqiqiytannarxianiqlanadi.Buninguchunoyyakuniholatiga ko‘ra hali to‘lanmagan barcha to‘lovnomalarning sotuv qiymati ushbu foiznisbatiga ko‘paytiriladi. Sotilgan mahsulot (bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat) vaharidorlargajunatishxarajatlarininghaqiqiytannarxigaularnihisobotoyidajunatish qiymati (qaytarilgan mahsulot so‘mmasi bunga kirmaydi) qo‘shiladi vaundan oyoxiridagiqoldig‘i ayiribtashlanadi.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdamahsulotvatovarlarnisotish, ishlarbajarish,xizmatlarko‘rsatishgadoiraxborotlarniumumlashtirish,shuningdeksotuvnatijalarinianiqlashuchunschyotlarrejasida9910-―Yakuniy moliyaviynatijalar‖ jamlamaschyotidako‘zdatutiladi.

4. jadval

TMZlarnihisobgaoladiganschyotlarningo‟zarobog‟lanishi

№	Schyotlarningkreditidan		Schyotlarningdebitiga
	debet		Kredit
1	1000	Invintarizatsiya yakunida TMZko‘payishi	1000	Materiallarningkamayishi
2	2010	Invintarizatsiya natijasida tugallanmaganishlabchiqarishningo‘sishi	1600	Materiallarqiymatidagiog‘ishishlar
3	2010	Ishlarnitugatilganbosqichlaribo‘yichahisobdanchiqarilishi	2010	Tugallanmagan ishlab chiqarishso‘mmasiningkamayishi
4	2310	Yordamchi ishlab chiqarishxizmatlariningsotilishi	2010	Tayyormahsulotningkamayishi
5	2810	Tayyor mahsulotlarning hairdo va buyurtmachilarga junatish natijasidatannarxinihisobdanchiqarish	2910	Tovarlarningkamayishi
6	2810	Tayyormahsulotlarninguzoqmuddatliinvestetsiyauchunberilishi	9900	TMZsotibolishschyotiningyopilishi
7	2810	Boshqabo‘linmavasubektlargatekinga	9900	TMZ bahosini muqobillashtirish
		berilishi		schyotiningyopilishi
8	2810	Tayyormahsulotlarniqisqa muddatli
		investetsiya uchunberish
	2810	Tayyormahsulotlarnio‘sishi
9	2910	Tovarlarning sotilishi natijasida
		tannarxiniaksettirish
10	2910	Tovarlarniuzoqmuddatliinvestetsiya
		hisobigaberish
11	2910	Tovarlarniqisqamuddatliinvestetsiyahisobigaberish	9900	TMZ bahosini muqobillashtirishschyotining yopilishi
12	2910	Tovarlarni ichkibo‘linmavasubektlarga
		tekingaberish
13	2910	Tovarlarningo‘sishi
14	50006010	TMZolish

―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdasotilganmahsulotlartannarxi9100-
―Sotilganmahsulotlar,bajrilganishlarvako‘rsatilganxizmatlarningtannarxini hisobgaoluvchischyotlar‖orqalihisob-kitobiamalgaoshriladi.
9110-―Sotilgantayyormahsulotlarningtannarxi‖; 9120-―Sotilgantovarlarningtannarxi‖;
9130-―Bajarilganishvako‘rsatilganxizmatlarningtannarxi‖; 9140-―DavriyhisobdaTMZsotibolish‖;(davriyusulda)
9150-―DavriyhisobdaTMZbo‘yichatuzatishlar‖(davriyhisobusulda).
9910-―yakuniymoliyaviynatijalar‖schyotiningdebitidasotilganyoki junatilganmahsulot(ish,xizmat)larninghaqiqiyishlabchiqarishtannarxi,mahsulotnisotishharajatlari,qo‘shilganqiymatsolig‘Iso‘mmasi,aktsizvabojxonasoliqlariso‘mmasiaksettiriladi.Ushbuso‘mmalarasosan9110-―Sotilgan mahsulotlarning tannarxi‖,9410vaboshqaschyotlarningkreditidanolinadi.
9910-―Yakuniymoliyaviynatijalar‖schyotiningkreditidasotilganyoki junatilgan mahsulot (bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat) uchun to‘lov xujjatlaribo‘yicha ko‘rsatilgan so‘mmalar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun xaridorlardanolinadigan so‘mmalar (4000) va bank schyotlariga yitkazilgan so‘mmalar qaydqilinadi.Ushbuso‘mmalartegishli9010-―Mahsulot(ishvaxizmat)larnisotishdan olingandaromadlar‖va9030-―bajarilganishlarvako‘rsatilganxizmatlardan olingandaromadlar‖schyotlariningdebitidanolinadi.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdamahsulotjunatilgandankiyin yokisotilgandankiyinvato‘lovhujjatlariko‘rsatilgandankiyinsubektningbuxgalteriyasidaquydagiyozuvlarqaydetiladi:
4010-―Xaridorvabuyurtmachilardanolinadiganschyotlar‖schyotining debeti;
9010-―Mahsulotlarningsotilishidanolingandaromadlar‖schyotining kreditida;
birvaqtningo‘zida:
9110-―sotilganmahsulotlarningtannarxi‖schyotiningdebetidava
2810-―Tayyormahsulot‖schyotiningkreditihaqiqiyishlabchiqarish tannarxi miqdoriga.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdamahsulotlarnijunatishvasotish (ishlarbajarish,xizmatlarko‘rsatish)ninghisobi11-jurnalorderdayuritiladi.Mazkurjurnalorder2800-―tayyormahsulot‖,2910-―tovarlar‖,9110-―sotilgan mahsulottannarxi‖,9130-―bajarilganishlarko‘rsatilganxizmatlarningtannarxi‖, 4010-―xaridorvabuyurtmachilardanolinadiganto‘lovlar‖sichyotlariningkteritiga oid muomalalar hamda 9010, 9030 va 9110 sichyotlarning analetik malumotlariniaksettirishga mo‘ljallangandir.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdamahsulotombordanhairdor subektning vakiliga berilgan ishonchnoma asosida junatiladi va Tovar transportyukxatihujjatibilanrasmiylashtiriladi.Mahsulotjunatilgandanso‘ngsotilganmahsulotqiymati2810-―Ombordagitayyormahsulotlar‖schyotiningkreditidan 9110-―Sotilganmahsulotlarningtannarxi‖schyotiningdebetigayoziladivashu
vaqtda4010-―Xaridorvabuyurtmachilardanolinadiganschyotlar‖ningdebetiva 9010-―Sotilganmaxsulotlardanolingandaromadlar‖schyotiningkreditidaqayd qilinadi.
4000-―Olinadiganschyot(to‘lov)larhisobgaoluvchischyotlar‖ 4010-―Xaridorvabuyurtmachilardanolinadiganschyot(to‘lov)lar‖ 4020-―Olinadiganvasiqalarningjoriyqismi‖
O‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirligivaDavlatSoliqqo‘mitasi―Ishlab chiqariladiganvasotiladigantovarlarbo‘yichaqo‘shilganqiymatsolig‘inihisoblash va to‘lash tartibi to‘g‘risida‖ yo‘riqnomani ishlab chiqdi va 1998 yil 1yanvardan amaldaqo‘llashuchuntavsiyaetdi.
Yo‘riqnoma³³,O‘zbekistonRespublikasiningSoliqKodekisigamuvofiqO‘zbekiston hududida tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxslarqo‘shilganqiymatsolig‘inito‘lovchilaribo‘libhisoblanadi.Yuridikshaxslardegandasoliqqatortishmaqsadidamulkkaegabo‘lgankorxona,birlashma,tashkilotlarningbarchaturlari,xo‘jalikyurituvchiyokimulkniboshqaruvchi,ushbumulkkao‘ziningmajburiyatibo‘yichajavobberuvchihamdamustaqilbalans va hisob siyosatiga ega bo‘lgan subektlar tushuniladi. Qo‘shilgan qiymatsolig‘I20%stavkadato‘lanadi.Byudjetgato‘lanishilozimbo‘lganqo‘shilganqiymatsolig‘iningso‘mmasirealizatsiyaqilingantovarlar,bajarilganish,ko‘rsatilgan xizmatlar uchun hisoblangan qo‘shilgan qiymat solig‘ining so‘mmasirealizatsiya qilingan tovarlar, bajarilgan ishlarningso‘mmasidan ishlab chiqarishva muomala xarajatlariga qo‘shiladigan tovarlar qiymati uchun to‘lanishi kerakbo‘lgansoliqso‘mmasiningoshirmasigatengvabarchaxo‘jalikyurituvchisubektlargataluqlidir.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJishlabchiqargantayyor mahsulotlarini qo‘shilgan qiymat solig‘isiz sotadi chunki mamlakatimizda aholiniturmushdarajasiniyaxshilashhamda aholiniijtimoiyqo‘llabquvvatlash





³³O‘zRMoliyaVazirligivaDavlat Soliqqo‘mitasi2019yil5dekabr―ishlab chiqariladiganva sotiladigan tovarlar bo‘yicha qo‘shilgan qiymat solig‘ini hisoblash va to‘lash tartibito‘g‘risida‖giyo‘riqnomasi.
maqsadida turli imtiyolar ishlab chiqilgan bo‘lib ulardan biri sifatida ayrim oziqovqat mahsulotlariga qo‘llaniladigan qo‘shilgan qiymat solig‘ining 0%li stavkasiqo‘llanilishiO‘zbekistonRespublikasi―SoliqKodekisi‖³⁴ning37-bob―Soliqdan imtiyozlar‖bo‘limidakeltirilganbo‘libushbuimtiyozlarkodekisning208-moddasidan211-moddasigachabo‘lganqisminiqamrabolganbo‘libushbuimtiyozlargako‘raaholiniijtimoiyqo‘llabquvvatlashuchunoziqovqatmahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar va umumiy ovqatlanish korxonalarqo‘shilgan qiymat solig‘ini 0%li stavkasini qo‘llaydilar. 0%li stavka qo‘shilganqiymatsolig‘initolamasliginibildiradi.―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJ eas aynan oziq ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi va realizatsiya qiluvchikorxona (jamiyat) hisoblanadi. Bundan tashqari prezidentimizning kichik biznes vaxususiytadbirkorliksubektlarinirivojlantirishvasoliqlardanimtiyozlarto‘g‘risidagifarmonlaridakichikbiznesvaxususiytadbirkorliksubektlariumumxo‘jalik soliqlari to‘lovchilari emas yagona soliq to‘lovchilari hisoblanishadiyagonasoliqto‘lovchikichikbiznesvaxususiytadbirkorliksubektlariQQSsolig‘ini to‘lashmaydi.
―GOLDPREMIUMPRODUCT‖MCHJdaushbuschyotlardasotilgan mahsulotlarvatovarlardan olingan daromadlarqayd qilibboradilar:
Dt-4000―Olinadiganschyot(to‘lov)larhisobgaoluvchischyotlar‖ Kt-9000-―Olingandaromadlarnihisobgaoluvchischyotlar‖.

4.