Oliy va o'rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3-rasm:Daromadturlari⁷

Milliydaromadmoddiyishlabchiqarishtarmoqlaridagikorxonalarsofmahsulotlariningyigʻindisisifatidahisoblanadi.Ayrimtarmoqyokikorxonalarning sof mahsuloti uning yalpi mahsuloti va moddiy ishlab chiqarishsarflari oʻrtasidagi farq (qoldiq) sifatida aniqlanadi. Xizmat koʻrsatuvchi firmaningyalpi pul tushumidan xizmat koʻrsatish boʻyicha moddiy sarflar chegirilib, xizmatkoʻrsatuvchifirmaning(korxonaning)pulshaklidagiyalpidaromadianiqlanadi.

1-jadval:

Milliydaromad⁸

№	Milliydaromad
1	Mamlakatdagimilliyiqtisodiyotningxoʻjalikyurituvchi subʼyektlaritomonidan muayyanbirdavrda(odatdabiryilda)moddiyishlabchiqarish tarmoqlaridayaratilgan sofmahsulot;yalpimahsulothajmidan uni ishlabchiqarish uchun sarflanadiganmehnat vositalari va buyumlariniqoplaydiganmahsulotmiqsorini—qoplashfondinichegiribtashlangandankeyinqoladiganmahsulot;
2	Gʻarbmamlakatlari iqtisodchilari talqinidamamlakatdagimehnat,kapitalvayer egalarining biryildaolganishhaqi,foyda,foiz varentakabidaromadlariyigʻindisi.

Daromadlar-busubektningxo‘jalikfaoliyatinatijasida,odatda,ijarahaqqi,foizlar, litsinziya to‘lovlari va devdentlar shaklida foyda keltiradigan faoliyat,ya‘ni tovarlarning sotilishi va xizmatlarning ko‘rsatilishi yoki boshqa shaxslarningxo‘jaliksubektningresurslaridanfoydalanishinatejasidaaktivlarningkelibtushishi



⁶―O‘zbekistonRespublikasibuxgalteriya hisobi milliystandartlari‖to‘plami Toshkent-
<>-2021y,13-bet.
⁷(
yokimajburiytlarningkamayishiorqaliro‘yberadiganiqtisodiyresurslarningko‘payishidir.
Yildavomidayaratilganyalpimahsulotqiymati2qismdaniborat:

1. 
   Ilgari yaratilgan va sarflangan ishlab chiqarish vositalarining mahsulotgakoʻchirilgan qiymati;
   
2. 
   Yangidan yaratilgan qiymat. Yangidan yaratilgan qiymat sof mahsulotning(Milliydaromadning)qiymatidir.
   

Barchamizga malumki raqobatdosh iqtisodiyotda tadbirkorlarning ko‘payishimanapoliyagaqarshikurashningjadalsuratlardao‘sishigasababbo‘ladi.Tadbirkorlar foyda olishmaqsadidayangidanyangi tovarlarni ishlabchiqarishyohud yaratishga intiladilar, bu esa kelajakda o‘zimizda import o‘rnini bosuvchitovarlarniko‘paytiribginaqolmayjaxonbozorigachiqishvayurtimiznisavdosanoat bo‘yicha jaxonga tanitish imkoniyatini bersa ajabmas. Bunda bizdan talabqilinadigan narsa asosiy faoliyatimizni haqiqatdan ham talab yuqori bo‘lgan vabozorda tez sotiladigan umuman jaxon uchun eng kerakli va muhim hisoblangantovarlarni mahsulotlarni yaratish, ishlab chiqarish bilan bog‘lashimiz zarur. Buninguchun bizdabarchaimkoniyatlaryaratibqo‘yilgan.
Asosiy(operatsion)faoliyatbukorxonatashkilotningodatdagifaoliyatihisoblanib u xo‘jalik yurituvchi subektning doimiy faoliyat turi hisoblanadi vaushbufaoliyatyuzasidanolingandaromadlarasosiy(opiratsion)faoliyatdanolingandaromadlardebataladi.
Buberilgantarifdanshuniko‘rishimizmumkinkioperatsionfaoliyatbukorxonaning asosiy faoliyati bo‘lib hisoblanadi va korxona daromadlari asosiniushbu faoliyatdanolingandaromadlar tashkil qiladi.
Xalqimizdaajoyibbirnaqlbor―xarajatsizharakatnolgateng‖deyishadiya‘ni biz daromadolishni xohlasakalbatta oldinxarajatqilishimizkerak.Mahsulotishlab chiqarish va shu mahsulotni sotish blan shug‘ullanuvchi korxonalar o‘ziningoperatsionfaoliyatiniyuritishiuchunikkiyunalishdaxarajatlarniamalgaoshiradilar.Bulаrquydagilar: