Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent arxitektura qurilish institute qurilishni boshqarish fakulteti 27-20 guruh 2-kurs talabasi shobahromov bahodirning falsafa fanidan

O’zbekiston respublikasi qurilish vazirligi Toshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni Mqif fakulteti 55-20 guruh 2-kurs talabasi Turdaliyev Islombek falsafa fanidaN

MAVZU: “ETIKA FANINING PREDMETI, MOHIYATI, UNING ASOSIY BELGILARI VA TUZILMASI
Bajardi: TURDALIYEV. I
Tekshirdi: ELMURATOV. J.
MUSTAQIL ISH
2021-2022 O’QUV YILI

MAVZU: ETIKA FANINING PREDMETI, MOHIYATI, UNING ASOSIY BELGILARI VA TUZILMASI.

REJA:
KIRISH. FALSAFA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA.
1.ETIKANING PAYDO BOLISHI.
2. ETIKAGA ASOS SOLGAN FAYLASUFLAR.
3. PIFAGOR VA ETIKA.

«Falsafa» tushunchasi yunoncha fileo – sevaman va sofia – donolik so’zlaridan kelib chiqqan bo’lib, mazkur atamaning dastlabki ma’nosini donolikka muhabbat deb talqin qilish mumkin. Falsafa so’zini ilk bor qadimgi yunon mutafakkiri Pifagor miloddan avvalgi VI asrda tayyor holda (afsonalar, rivoyatlar, an’analar orqali) avloddan avlodga o’tuvchi bilim va inson o’z aqliga tayanib, mushohada yuritish va borliqni tanqidiy tushunish yo’li bilan bilib olishi mumkin bo’lgan bilimni farqlash maqsadida ishlatgan.

Quyidagilar falsafiy bilimning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi:
· ontologiya – mavjudlik, borliq haqidagi bilim;
· gnoseologiya (boshqa bir terminologiyaga ko’ra – epistemologiya) – bilish nazariyasi;
· ijtimoiy falsafa – jamiyat haqidagi ta’limot;
· etika – axloq haqidagi ta’limot;
· aksiologiya - qadriyatlar haqidagi ta’limot;
· falsafiy antropologiya – inson haqidagi ta’limot va boshqalar.
Etikaning paydo bo'lishi
Axloqiy me'yorlar tizimi sifatida etikaning paydo bo'lishi haqida, umuman olganda, fanlarning yoki umuman falsafaning paydo bo'lishi haqida gapirish mumkin emas. Etika voqelikning ma'lum bir sohasiga nazariy qiziqish orqali yaratilmaydi, aksariyat fanlar singari, u ham ijtimoiy hayot haqiqati bilan bog'liq. Axloq inson jamiyatida ma'lum bir vaqtda vujudga kelmaydi, lekin u o'ziga xos shaklda yoki rivojlanishning barcha bosqichlarida xosdir. Hamma joyda va har doim o'ziga xos jamiyatda yashaydigan odamning irodasi urf -odatlar, diniy yoki davlat institutlari shakliga ega bo'lgan har xil tarkibdagi axloqiy me'yorlar bilan bog'liq edi. Shu ma'noda, axloq bilimdan oldin va ko'pincha uning rivojlanishiga kuchli turtki bo'ladi: birinchi navbatda axloq sohasida falsafiy fikr paydo bo'ladi. Avvaliga javobsiz deb hisoblangan axloq, ongga ochiladigan maqsadlarga erishish uchun zarur bo'lganda, uni vaqt o'tishi bilan oqlashni talab qiladi. Shu bilan birga, axloqiy teleologiya muqarrar ravishda falsafiy ontologiyaga olib keladi: "borlik" haqidagi falsafiy bilimlar yordamida "kerak" aniqlanadi. Ijtimoiy va individual ongni rivojlantirishda axloqning bu ustuvorligiga qaramay, ilmiy etikaga tarixan ma'lum bo'lgan birinchi urinishlar nisbatan kech, aniq falsafiy kosmologiya asosida paydo bo'ladi. Agar axloq, ijtimoiy qonun chiqaruvchilarning dunyoviy donoligi sifatida, eng qadimgi davrlarda mavjud deb tan olinsa, axloqni falsafiy nazariya sifatida faqat Suqrotdan keyin aytish mumkin.
Etika fanining asoschisi bo’lib buyuk qadimgi grek faylasofi Sokrat (e.o.gi 469-399) hisoblanadi. Insoniyat tarixida buyuk etikashunoslar sifatida Platon ( e.o.gi428-328 yillar), Aristotel (e.o.gi384-322 yillar), Seneka (e.o.gi 4 yil – eramizning 65 yili), Mark Avreliy (121 – 180), Avgustin Blajenniy (354 – 430), B. Spinoza (1632 – 1677), I. Kant (1724 – 1804), A. Shopengauer (1788 – 1860), F. Nitsshe (1844 – 1900), A. Shveytser (1875 – 1965).
Qadimgi davrlardan, eng muhimi 2500 yil oldin Qadimgi Gretsiya fanlarning rivojlangan vaqtlarda boshlab odamlarni yomon harakatlardan saqlagan axloqiy sezgi tushunchalarning mohiyati va paydo bo’lishi masalalari paydo bo’la boshladi. Insonda nima axloqiy deb atalishi to’g’risida ilmiy tushuntirishga urinishlar bo’lib o’tgan. Aynan o’sha sinfiy tsivilizatsiyaga o’tish zamonida filosofik bilimning mustaqil bir qismi sifatida qayd etih vujudga kelgan.
Etikaning rivojlanish tarixini quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin: 
− etikadan oldingi,
− antik etika,
− o’rta asrlar etikasi,
− Yangi davr etikasi,
− zamonaviy etika.
Etika(Yunoncha etikb, etikus - axloq haqida, axloqiy e'tiqodni ifoda etish, etos - odat, odat, xulq) falsafa fani, uning o'rganish ob'ekti axloq, axloq ijtimoiy ong shakli sifatida, inson hayotining eng muhim jihatlaridan biri, ijtimoiy va tarixiy hayotning o'ziga xos hodisasi sifatida. E. boshqa ijtimoiy munosabatlar tizimida axloqning o'rnini aniqlab beradi, uning mohiyati va ichki tuzilishini tahlil qiladi, axloqning kelib chiqishi va tarixiy rivojlanishini o'rganadi va u yoki bu tizimlarini nazariy asoslaydi.