Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

Сабзи илдиз мевасининг
50-rasm. 
Xromoplastlarning electron mikroskopda 
ҳужайраси 1-хромопластлар, 2-ядро
ko‘rinishi ( sxema ) 1-globulyar, 2-fibrillyar,
 
3-kristallik tipdagi xromoplastlar, VM– xromoplast 
po‘stining tashqi membranasi, Pg-plastoglobulyar, S-
stroma, F-fibrillar
Karotinoidlar xloroplastlarda xlorofill bilan birgalikda uchragani uchun ham sezilmaydi. Chunki 
xlorofillning miqdori ularga nisbatan o‘rtacha uch marta ko‘p. Lekin kuzda xlorofilllarning parchalanishi 
sababli, karotinoidlar ko‘rina boshlaydi. 
Yaxshi o‘rganilgan o‘simlik karotinoidlari ikkita gruppaga bo‘linadi: 1) karotinlar 2) ksantofillar. 
Karotinlar (С
4
OН
56
) turli xil bo‘lib, ulardan a, В-karotinlar xloroplastlarda xlorofill bilan 
birgalikda uchraydi. Likopin (C
4
OH
56
) mevalarda uchraydi. Bu pigmentlarning tarkibida kislorod yo‘q va 
ranglari asosan to‘q sariq yoki qizil bo‘ladi. Karotinning struktura formulasiga kelsak, u 8 molekula 
izopren qoldig‘idan iborat. Uning ikala tomonida to‘rtta izoprengruppasi halqa shaklida tutashib ionon 
shaklini hosil qiladi. Bulardan yaxshi o‘rganilib fotosintez uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lganlari a- va 
V-karotinlardir.Ularning umumiy formulalari bir-biriga o‘xshash (C
4
OH
56
) faqat strukturaviy tuzilishida 
biroz farq bor (51-rasm).
Ksantofillar tarkibida kislorod bor va ular asosan sariq rangda ko‘rinadi. Asosiy vakillari lyutein 
(С
40
Н
56
О
2
) violaksantin (С
40
Н
56
О
4
) va boshqalar (52-rasm). Karotinoidlar xlorofill, benzol, atseton kabi 
eritmalarda yaxshi eriydi. Yuqori harorat, yorug‘lik va kislotalar ta’sirida yengil parchalanadi. 

---

59 
51-rasm.