|
O‘qish uchun material
Har qanday hujjat muayyan axborotni u yoki bu tarzda ifodalash uchun xizmat qiladi, demak, har qanday hujjatdagi birlamchi va asosiy unsur — bu tildir.
Hujjatlarning sof o‘zbek tilidagi yagona andazalarini yaratish, ular bilan bog‘liq atamalarning bir xilligiga erishish borasida ish olib borish lozim. Mukammal va oqilona tashkil etilgan hujjatchilik har qanday idoradagi ish yuritishning asosi hisoblanadi.
Hujjatlar mazmuniga ko‘ra ikki turli bo‘ladi :
Sodda hujjatlar ( muayyan dir masalani o‘z ichiga oladi)
Murakkab hujjatlar ( ikki yoki undan ortiq masalani o‘z ichiga oladi).
Ish yuritish huijatlari qo‘llanish doirasi, maqsad va vazifalariga ko‘ra to‘rt guruhga bo‘linadi:
l. Tashkiliy hujjatlar (guvohnoma,yo‘riqnoma, nizom, shartnoma va boshqalar)
Farmoyish hujjatlari (buyruq, ko‘rsatma, farmoyish)
Ma’lumot-axborot hujjatlari (ariza, bayonnoma, dalolatnoma, ishonchnoma, tavsifnoma, tarjimayi hol, tilxat, tushuntirish xati, e’lon va boshqalar)
Xizmat yozishmalari (taklifnoma, telegramma, xatlar).
Hujjatlar mazmun bayonining shakliga ko‘ra uch turli bo‘ladi
:
Xususiy hujjatlar 2. Namunaviy hujjatlar 3. Qolipli hujjatlar. Xususiy hujjatlarga fuqarolardan kelib tushgan ariza va shikoyatlar,
ularning asosida olib boriladigan xizmat yozishmalari misol bo‘ladi. Ular aksariyat hollarda ayni bir vaziyat va holatni izohlab, tushuntirib berish maqsadida yoziladi.
Namunaviy hujjatlar sirasiga ish yuritish sohasiga oid hujjatlarning aksariyati, ya’ni har bir tashkilot va uning bo‘linmalari uchun zaruriy bo‘lgan bildirgi, xizmat ma’lumotnomasi, tavsifnoma, majlis bayoni kabi belgilangan tartibda tuziladigan hujjatlar kiradi.
Qolipli hujjatlarning ko‘plab turlari mavjud, ular soha faoliyatini osonlashtiradi, vaqt va moddiy resurslarni tejashga imkon beradi, ish jarayonida qulaylikni oshiradi.
Rekvizit deb hujjatni rasmiylashtirishning majburiy elementiga aytiladi. Rekvizitlar hujjatda qat’iy tartibda joylashtiriladi. Bu hujjatning
huquqiy kuchini ta’minlaydi. Hujjat rekvizitlarining asosiy turlari quyidagilardir:
O‘zbekiston Respublikasining gerbi.
Vazirlik yoki yuqori idoraning nomi.
Tashkilot yoki muassasa nomi.
Tarkibiy tarmoqning nomi.
Aloqa muassasasining shartli raqami (indeksi), tashkilot manzili, telefon raqami, faks raqami.
Elektron pochta manzili.
Matn sarlavhasi.
Sana.
Hujjatga beriladigan shartli raqam (indeks).
Kelgan hujjatning sanasi va shartli raqamiga havola.
Tuzilgan yoki nashr qilingan joyi.
Hujjat loyihasini tayyorlagan bo‘linmaning shartli raqami.
Hujjatni oluvchi (adresat).
Tasdiqlash ustxati.
Munosabat belgisi (rezolutsiya).
Hujjat turining nomi.
Nazorat haqida qayd.
Matn.
Ilova mavjudligi haqida qayd.
Imzo.
Kelishuv ustxati.
Rozilik belgisi (viza).
Muhr.
Nusxaning tasdiqlanishi haqidagi qayd.
Ijrochining familiyasi va telefon raqami.
Hujjatning bajarilganligi va uni uning hujjatlar yig‘majildiga yo‘naltirilganligi haqidagi qayd.
Axborot ichki serverga joylashtirilganligi haqidagi qayd.
Hujjat kelib tushganligi haqida qayd.
Hujjat tayyorlashda nimalarga e’tibor berish kerak?
Hujjatlarning aksariyati A4 formatdagi qog‘ozda tayyorlanadi, umumiy tarzda qabul qilingan shaklda va ma’lum tartibda tuziladi.
Hujjatning yaxlit va uzluksiz matni uni tusunishni qiyinlashtiradi, shuning uchun matnni mazmun jihatdan abzas (xat boshi) larga bo‘lish maqsadga muvofiq.
Ish hujjatlarida yakka shaxsga murojaat qilinganda “Siz” kishilik olmoshi bosh harf bilan yoziladi.
Sonlar ish hujjatlarida raqamlar bilan yoziladi. Pul bilan bog‘liq hujjatlarda (dalolatnoma, ishonchnoma, tilxat) – raqamlar va qavs ichida so‘zlar bilan ifodalanadi.
Tartib son arab raqami bilan ifodalanganda -nchi (-inchi) qo‘shimchasi o‘rnida chiziqcha qo‘yiladi: 2-kurs, 3-chorak. Tartib sonni rim raqami yordamida ifodalashda chiziqcha qo‘yilmaydi, biroq o‘qilganda -nchi (- inchi) tarzida talaffuz qilinadi: II kurs, III chorak.
Tartib sonlar arab raqami bilan ifodalanib, sanani bildirsa, imlo qoidalariga ko‘ra chiziqcha qo‘yiladi: 2016-yil 6-sentabr. Shuningdek, hujjatning sanasini 06.09.16. tarzida ifodalash ham mumkin.
Hujjatlarni imzolashda o‘rnatilgan qoidalarga rioya qilish lozim: avval hujjatni imzolaydigan mansabdor shaxsning lavozimi, maxsus unvoni, so‘ngra ismi va familiyasi yoziladi hamda imzo qo‘yiladi.
Hujjatlarda qisqartmalarni qo‘llash ularning hajmi qisqarishiga va ulardagi ma’lumotlarni qabul qilishni tezlashtirishga yordam beradi.
Topshiriq. “BBB” texnologiyasi yordamida mavzuni mustahkamlang.
Topshiriq. Berilgan nutqiy qoliplar hujjat guruhlarining qaysi turlarida qo‘llanishini aniqlang. Ular ishtirokida gaplar tuzing.
…lavozimga tayinlansin
…ga ruxsat berishingizni so‘rayman
buyruq ijrosini nazorat qilish … zimmasiga yuklatilsin
fursatdan foydalanib, yana bir bor …muborakbod etamiz hurmat va ehtirom bilan
…ga tavsiya etiladi
… yilda … ni tamomladim
… imzosini tasdiqlayman.
Maqollarni yod oling
Ilm bir xazina bo‘lsa, bu xazinaning kaliti savoddir.
Ilm kelinchakka o‘xshaydi, u hikmat va pinhonlikni yoqtiradi. Ilm — inson ziynati.
Qog‘ozga tushirilmagan ilm unutilib ketadi.
Uyga vazifa. Quyidagilarni tarjima qiling va ular lshtirokida gaplar tuzing.
Выдать удостоверение, ответственность за хранение, предъявить документ, утеря личного удостоверения, реквизиты удостоверения, подпись руководителя.
Do'stlaringiz bilan baham: |
