|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA yo‘nalishi
1-kurs 21.53-guruh talabasi
Mirzaabdullayeva Mohinurning
« Qirqquloqtoifa bo’limi»
mavzusidagi
KURS ISHI
Bajardi Mirzaabdullayeva Mohinur
Tekshirdi O’rinboyev Ilhomjon
Farg’ona – 2022
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………………………..
I-BOB. ADABIYOTLAR TAHLILI
1.1. Adabiyotlar sharxi……………....……..……………………….…….……
1.2. Qirqbo’g’imtoifalar (Equisetophyta) bo‘limi....…………….…..……
1.3. Qirqquloqtoifa (Polypodiophyta) bo‘limi..…......…………………………
II-BOB QIRQQULOQTOIFA BO’LIMI KLASSIFIKATSIYASI,TURKUM VA TURLAI.AHAMIYATI.
Chin qirqquloqtoifa tartibi…………………….…………………….…..
Suv qirqquloqtoifa tartibi…………………………………………….….
Plaunlar tartibi……………………………………………………….…..
Urug’li qirqquloqlar bo’limi…………………….………………………….…..
Xulosa ................................................................................................................
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.............................................................
KIRISH
Mavzuning dolzarbligi: Yer yuzida qirqquloqlaming 10 000 ga yaqin turi tarqalgan. O`rta Osiyoda qirqquloqdoshlar oilasiga mansub 32 tur o`sadi. Shulardan 10 turkumga kiruvchi 15 turi O`zbekis:on hududida tarqalgan. Qirqquloqlarga ildizpoyali ko`p yillik o`tlar kiradi.
Faqat tropik va subtropik mintaqalardagina ularning daraxtsimon vakillari uchraydi. Yer betiga qirqquloqlaming bir to`p patsimon qirqilgan uzun barglari o`sib chiqadi. Yosh barglaming uchi o`ralgan bo`lib, barg o`sgan sari yozila boradi.
Qirqquloqlar o`sishi jihatidan qirqbo`g`imlarga o`xshasa ham, lekin bargining yirikligi va spora beruvchi boshoqlarining bo`lmasligi bilan ulardan farq qiladi. Qirqquloqlaming sporalari barglarining ostki tomonida yoki chet ida joylashgan qo`ng`ir rangli bo`rtmalar (soruslar) ichiga joylashgan sporangiylarda yetishadi.
Qirqquloqlaming ko`payishi ham xuddi qirqbo`g`imlamikiga o`xshash jinssiz va jinsiy bo`g`inlaming gallanishi bilan sodir bo`ladi. Soruslardagi sporangiylar ichida yetilgan sporalar sporangiy po`sti yorilgach tashqariga chiqadi va shamol yoki suv yordamida tarqaladi.
Nam tuproqqa tushgan sporadan gametafit o`sib chiqadi. Qirqquloqlaming gametafit bo`yi 1 sm keladigan, yashil, yupqa va yuraksimon bo`lib, pastki qismidagi rizoidlari bilan tuproqqa yopishib turadi. Lekin u uzoq yashamaydi. Gametafitdagi anteridiylarda ko`p xivchinli harakatchan spermatozoidlar, arxegoniylarda esa tuxum hujayra yetiladi. Yomg`ir paytida anteridiy va arxegoniy uchidan ochilaui va anteridiydan chiqqan spermatozoidlar arxegoniylar ichiga kirib, tuxum hujayra bilan qo`shiladi. Urug`langan tuxum hujayradan murtak hosil bo`ladi. Murtak esa o`sib yangi qirqquloqni hosil qiladi.Qirqquloqlardagi vegetativ ko`payish ildizpoyalari orqali sodir bo`ladi.
O`zbekistonda qirqquloqlar asosan tog`lardagi o`rmonlarda, qoyalar soyasida, g`orlar ichidagi semam tuproqlarda o`sadi.
Bularga misol qilib, zuxrasoch qirqquloq va suv qirq- qulog`ini keltirish mumkin.
Zuxrasoch ildizpoyali ko`p yillik o`t.Bargi (poyasi) keng nashtarsimon, uzunligi 10—4Эsm, 3 karra patsimon bo`lingan. Barg bo`laklari ham qisqa bandli, pastki tomonida soruslar joylashgan, sporalari iyun-avgust oylarida hosil bo`ladi.
Zuxrasoch tog`larda, qoyalaming yoriqlarida, soya joylarda, buloqlaming bo`ylarida o`sadi.
O'simlik - yaxlit organizm bo'lib, u bir-biri bilan uzviy bog'langan va yaxlitlikni hosil qilib, tuzilishi va bajaradigan funksiyalari orqali o'zaro munosabatda bo'ladigan organlardan iborat. Organlar - bu organizmning muayyan tuzilish, joylashish o'rniga ega va aniq vazifani bajaradigan qismi sanaladi.
Ma'lumki, yuksak o'simliklarning organlari ikki guruh: vegetativ organlar va generativ organlarga ajratiladi. O'simliklarning o'sishi va rivojlam'shini ta'minlaydigan organlar vegetativ organlar deyiladi. Ular vegetativ ko'pa-yish uchun ham xizmat qiladi. Vegetativ organlarga ildiz, barg, novda va ularning o'zgargan shakllari misol bo'ladi. Yuksak o'simliklarning vegetativ organlari uzoq davom etgan filogenez natijasida yuqori darajadagi tuzilish va funksiyaga ega bo'lgan.
Arxey erasining oxirlarida fotosintezni amalga oshira oladigan bakteriyalar va ko'k-yashil suvo'tlarining qadimgi vakillari bo'lgan sodda organizmlar vujudga kelgan. Ko'k-yashil suvo'tlarida sodir bo'ladigan fotosintez jarayoni atrof-muhimi kislorod bilan boyitgan.
Proterozoy erasida haqiqiy o'simliklar - yashil va qizil suvo'tlari vujudga kelgan. Yashil suvo'tlarida fotosintez jarayonining yuqori sur'atda amalga oshishi natijasida o'simliklar olamida suvli muhitda hukmronlikka ega bo'ldi. Proterozoy erasida hayot faqat suvda davom etgan. Bir hujayrali suvo'tlaridan ko'p hujayrali suvo'tlarining paydo bo'lishi o'simliklar olamida yirik aromorfozlardan bin sanaladi. Ko'p hujayrali suvo'tlari rizoidlari yordamida suv tubiga o'mashadi. Ular suvli muhitda qulay sharoit (harorat, issiqlik, yorug'lik, kislorod, har bir hujayrasida xloroplast) bo'lganligi, tabiiy tanlanish va yashash uchun kurashning ta'siri kuchh' bo'hnaganligi uchun ular arealining kengayishi kuzatilgan, lekin takomillashishga unchalik ehtiyoj bo'lmagan.
Suv havzalarida suv ko'lamining kamayishi ko'pgina suvo'tlarining quruqlikka chiqib qolishiga sabab bo'lgan, qirg'oqlarda bakteriyalar va mikroorganizmlar faoliyati natijasida tuproq hosil bo'lish jarayoni boshlangan.
Yuksak o'simliklarning ajdodlari bo'lgan bu qadimgi o'simliklar tabiatning noqulay sharoitiga uchragan. Suvo'tlarining quruqlikka chiqib qolishi munosabati bilan nafas olish uchun kerak bo'ladigan kislorod, fotosintez uchun zarur bo'ladigan karbonat angidridni havodan, suv va unda erigan mineral tuzlarni esa tuproqdan o'zlashtirishga to'g'ri kelgan. Shuningdek, qadimgi suvo'tlari duch kelgan yangi muhit bir xil omillarga ega bo'lmagan. Tabiatning o'simliklarga ko'rsatgan ta'siri natijasida ularda qurib qolishdan saqlanish, tuproqdan suv shimish, mexanik tayanchga ega bo'lish, sporalarni saqlash muamniolari vujudga kelgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
