Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

Aristotelning iqtisodiy ta‘limotga qo’shgan asosiy hissasi

• tovarlar almashuvi va bu almashuvda puldan foydalanish bilan bog’liq munosabatlarni chuqur yoritganligida edi. Uning fikricha, odamlarning ehtiyoji o’rtacha, lekin odamlarning istaklari cheksizdir. Shundan kelib chiqib, ehtiyojni qondirish uchun tovarlarni ishlab chiqarish tabiiy, cheksiz istaklarni qoniqtirish uchun tovarlarni ishlab chiqarish notabiiy holat. Aristotelning fikricha, tovarlar bozorda sotish uchun ishlab chiqarilganida, bu faoliyat ehtiyojni yoki istaklarni qondirish uchun amalga oshirilganligini aniqlash qiyin; lekin uning fikricha, agar bozordagi almashuv barter shaklida bo’lsa, bu tabiiy ehtiyojni qondirish uchun amalga oshirilgan va bundan iqtisodiy foyda ko’zlanmagan. Aristotel Platon va ko‗pchilik boshqa yunon olimlarining iqtisodiy faoliyatini kengroq kontekstda o’rgandi. Aristotel ko’rsatib o’tgan qiziqarli masalalardan biri shundan iboratki, yetishmovchilik muammosini iste‘molni kamaytirish, odamlarning munosabatini o’zgartirish yo’li bilan hal qilish mumkin. Bu yetishmovchilik asosida yotadigan to’qnashuvlarni bartaraf etib, jamiyatdagi to’qnashuvlarni tugatish orzusida bo’lgan utopistlar va sotsialistlar uchun kuchli g’oya bo’ldi.

Ekonomika – Aristotel tushunchasi bo‗yicha bu eng avvalo, dehqonchilikdagi kishilarning hamda hunarmandchilik va mayda savdo bilan band bo’lganlarning asosiy va sharafli faoliyatidir. Uning maqsadi – insonning eng muhim ehtiyojlarini qondirish hisoblanadi, shuning uchun unga davlat g’amxo’rlik qilishi kerak. Xrematistika bu yirik savdo yo’li bilan boylik orttirish mahoratidir. Aristotelning qayd qilib o’tishicha, bunday boylik orttirish maqsadiga erishishning cheki bo’lmaydi. Bunday maqsad – boylik va pul topishdir (shu boisdan uning chegarasi yo‗q). Ekonomikadan farqli ravishda, xrematistika zarur hisoblanmaydi va tabiat qonunlariga zid, deb ko’rsatiladi. Shundan kelib chiqqan holda, Aristotelning xitob qilishicha, «ekonomika maqtovga sazovor, xrematistika esa – tanbehga». Qadimgi yunon mutafakkirlarining ekonomika va xrematistikaga bo’lgan bunday munosabati uning natural xo’jalik mavqeyida bo’ganligini yaqqol ko’rsatib turibdi. Aristotel o’zining ekonomika va xrematistika konsepsiyasi doirasida quldorlik davlat tuzilishini ideallashtirib, xo’jalik hayotining eng muhim unsurlarini sun‘iy ravishda «soddalashtirdi»

• Ekonomika – Aristotel tushunchasi bo‗yicha bu eng avvalo, dehqonchilikdagi kishilarning hamda hunarmandchilik va mayda savdo bilan band bo’lganlarning asosiy va sharafli faoliyatidir. Uning maqsadi – insonning eng muhim ehtiyojlarini qondirish hisoblanadi, shuning uchun unga davlat g’amxo’rlik qilishi kerak. Xrematistika bu yirik savdo yo’li bilan boylik orttirish mahoratidir. Aristotelning qayd qilib o’tishicha, bunday boylik orttirish maqsadiga erishishning cheki bo’lmaydi. Bunday maqsad – boylik va pul topishdir (shu boisdan uning chegarasi yo‗q). Ekonomikadan farqli ravishda, xrematistika zarur hisoblanmaydi va tabiat qonunlariga zid, deb ko’rsatiladi. Shundan kelib chiqqan holda, Aristotelning xitob qilishicha, «ekonomika maqtovga sazovor, xrematistika esa – tanbehga». Qadimgi yunon mutafakkirlarining ekonomika va xrematistikaga bo’lgan bunday munosabati uning natural xo’jalik mavqeyida bo’ganligini yaqqol ko’rsatib turibdi. Aristotel o’zining ekonomika va xrematistika konsepsiyasi doirasida quldorlik davlat tuzilishini ideallashtirib, xo’jalik hayotining eng muhim unsurlarini sun‘iy ravishda «soddalashtirdi»