Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti

Kundalik  amaliyot:  takrorlashmi  yoki  davom  ettirishmi? 
Agar  tarix  siklli 
xususiyatga  ega  bo‘lsa,  kelajak  o‘tmishning  takrorlanishi  bo‘lishi  mumkin. 
Jamiyatning  rivojlanish  jarayoni  chiziqli  xususiyat  kasb  etgan  taqdirda,  kelajak 
o‘tmishning davomi bo‘lishi ham mumkin. Biz o‘tmish, hozirgi zamon va kelajakni 
o‘z mulohazamizda, ya’ni diskursda birlashtiramiz. M.Fuko diskurslarni geterogen, 
ya’ni birlashtirib bo‘lmaydigan narsalar va hodisalarni birlashtirish usullari sifatida 
o‘rganadi.  Diskursni  tahlil  qilishning  tartibga  solish  prinsiplari  orasida  Fuko 
quyidagilarni  ajratadi:  voqea  tushunchasi,  seriya  tushunchasi,  muntazamlik 
tushunchasi  va  imkoniyat  sharoitlari  tushunchasi.  Voqea  ijodga  qarama-qarshi 
qo‘yiladi,  seriya  yagonalikka  qarama-qarshi  qo‘yiladi,  originallik  o‘rniga 
muntazamlik, ifoda o‘rniga – imkoniyat sharoiti paydo bo‘ladi.  
Shu tariqa odatdagi tushunchalar g‘ayrioddiy narsalar va hodisalarni tushuntirishga 
asos bo‘ladi. Avval tarixda shaxsning roli haqida va inson imkoniyatlari doirasini 
kengaytirgan buyuk allomalar haqida mulohaza yuritgan bo‘lsalar, keyinchalik tarix 
va  jamiyatni,  siyosiy,  iqtisodiy  va  huquqiy  institutlarni,  madaniy  qadriyatlarni 
yaratuvchi xalq ommasining roli haqida ko‘proq gapira boshladilar. Fuko g‘oyalar 
tarixi  misolida  madaniyatda  mazmunning  amal  qilish  jarayoniga  yangicha  nuqtai 

---

nazarni  taklif  qildi.  Ammo  ayni  shu  mantiqni  ijtimoiy  munosabatlarning 
shakllanishiga tatbiq etish ham o‘rinli bo‘ladi. Diskurs so‘zlar va narsalarni alohida 
yo‘l  bilan  bog‘laydi,  belgilar  va  ularning  ifodalari  o‘rtasidagi  munosabatlarning 
andozalarini belgilaydi.