Oliy va oʻrta maxsus ta’lim

18-rasm. Ish joyidan olingan xilma xillikning koʻrinishlari.

Miqdoriy fikrlash sohasida texnik chuqur bilimga egalik, muammolarni yechish va kommunikatsiya mahoratlari va Qoʻshma shtatlar chindan ham qat’iy
204
matematika va tabiiy-ilmiy ta’limda oladigan yetarli miqdordagi talabalarga ega emas. Kelajak uchun bunday rejalarni amalga oshirmaydigan tashkilotlar xilma xil yoki unday boʻlmagan, chuqur bilimga ega kadrlarni oʻzlari harakat qilib topishlari mumkin. Va nihoyat aholining qarishi tashkilotlar oldida turgan faqat yoshga doir muammo emas. Xersning 0 million avlodining ayrimlari ishni va oilaviy majburiyatlarni sohtalashtirishadi. Ana endi Y avlodi a’zolarining 76 millionga yaqin kishisi ishchi kuchi boʻlishga tayyor yoki boʻlmoqchi. Ishchi kuchi dunyosidagi ular oʻsishgan, bunda koʻplab har xil narsalarni sinash imkoniyatiga ega boʻlishgan. GenY xodimlari ish oʻrinlariga oʻzlarining xususiy gʻoyalarini va yondashishlarini olib kelishadi.
Menejerlar bu xodimlarga yoshiga qaramay ish bilan ta’minlashga kafolat berishlari kerak, shuningdek, adolatli munosabatda boʻlishlari va qimmatbaho aktivlar egasi sifatida muomala qilishlari lozim. Tashkilotning yoshga oid guruhlarini samarali boshqarish ularning bir-birlari bilan samarali ishlashlariga, bir birlariga oʻrgatishlariga va xilma xil nuqtai nazar, tajribadan foydalanib, har biri takliflarini bildirishi lozim. Bu barcha uchun yutqazmaydigan vaziyat boʻlishi mumkin.
Jins. Endi ayollar (49,8 foiz) va erkaklar (0,2 foiz)ning har biri ishchi kuchining yarmini tashkil qiladi. Gender xilma xilligi masalalari tashkilotlarda hali ham yetarlicha tarqalgan. Erkaklar mehnatiga toʻlovning farqini oling. Ayollarga oʻzaro nisbatda erkaklarning oʻrtacha haftalik ish haqi 80,2 raqamini tashkil qilishi haqida eng oxirgi axborot mavjud. Oʻrtacha yillik davomaddagi munosabat 77,1 ni tashkil etadi. Kar’yeraning boshlanishi va tarqqiyotni boshqa masalalar qamrab oladi. Hozirgi talabalarning 7 foizini ayollar tashkil qilsada, ayollar ham erkaklardek kollejni tugatib, ilmiy unvonga ega boʻlishsada, ish oʻrinlarida koʻtarilishda nomutanosiblik mavjud. Erkaklar ayollarga qaraganda, oʻz kar’yeralarini eng yuqori darajada boshlashlarini katalizator bilan oʻtkazilgan tadqiqotlar orqali aniqlanadi. Erkaklarning bunday nisbati orqada qolgan boʻlsada, ayollar hamma vaqt ham oʻz xissalarni chiqara olishmayapti. Erkaklar mansab pillapoyasi boʻylab uzoqga, balandga harakat qilishadi. Nihoyat ayollar, shuningdek erkaklar ish joylarida nima bilan band boʻlishlari toʻgʻrisida notoʻgʻri tasavvur, hatto ishonch va qoʻllab-quvvatlanmaydigan fikr hali ham mavjud. Gʻamxoʻrlik qilish uchun Gender xilma xilligi nima uchun muhim ahamiyatga ega ekanligini siz tushunishingiz mumkin. Shunday qilib, ish joylarida erkaklar va ayollar oʻrtasidagi xillik haqida bizz nimalarni bilamiz? Birinchi navbatda, ayrim jihatlar, agar shunaqa jihatlar boʻsa, ayollar va erkaklar orasidagi muhim xilma xillik mehnat unumdorligiga ta’sir etishi mavjud emas. Erkaklar va ayollar orasida muammolarni yechish layoqati, analitik mahorat, raqobatbardoshlik, sabab, kelishuvchanlik yoki ta’lim olishga qobiliyat boʻyicha muhim farqlar yoʻq.
Psixologik tadqiqotlar unchalik koʻp ahamiyatga ega boʻlmagan quyidagi farqlarni koʻrsatadi: ayollarda koʻproq yoqimli boʻlish, hokimiyatga munosib boʻlish an’anasi mavjud, bunday holatda erkaklarda tajavuzkorlik va muvaffaqiyatni kutish ehtimoli koʻproq. Erkaklar va ayollar orasidagi xilma xillikni biz boshqa sohalarda ham koʻramiz, ya’ni ish jadvali afzalligida, ayniqsa, xodimning maktabgacha yoshidahi bolalari boʻlsa. Bunday xodimlarga oila
205
majburiyatlari taqsimlanadi, ishlaydigan onalarning ishda toʻliq boʻlmagan ish kuni, moslashtirilgan ish jadvalini va tele-ishlarni afzal bilishlari ehtimoli koʻproq. Ular, shuningdek, ish va shaxsiu hayot ragʻbatlantiriladigan ish oʻrinlarini afzal bilishadi.
Bir muammo katta qiziqish uygʻotadi. Chunki u jins munosabati bilan bogʻliq. Menejer sifatida erkaklar va ayollar teng darajada vakolatli hsioblanishadimi? Tadqiqotlar darajasi shuni koʻrsatadiki, “yaxshi menejer” haligacha ustunlik darajasida qabul qilinadi. Ammo haqiqat quyidagicha: ayollar odatda, koʻp foydalanishadi. Chunki ularda odamlarda dalil keltirish va ularni jalb etish uchun liderlik uslubi diapazoni koʻproq samarali sanaladi.³⁵