|
16.4-rasm. 2014 yilda oddiy aksiyalar bo‘yicha nominalga nisbatan 22,9 foiz va undan yuqori dividend to‘lagan ellikta AJning tarmoqlar kesimidagi soni
Yuqoridagi 16.4-rasm ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, 2014 yilda aksiyalar nominaliga nisbatan eng yuqori dividend to‘lagan 50 ta AJ tahlil qilinganda O‘zavtosanoat AK tarkibidagi AJlari, xususan viloyatlardagi “Avtotexxizmat” AJlarini alohida ajratib ko‘rsatish mumkin. Shuningdek, moliyaviy sektorda faoliyat ko‘rsatayotgan sakkizta AJ, xususan 4 ta tijorat banki ham yuqori miqdorda dividend to‘lagan AJlari 50 taligiga kirishga muvaffaq bo‘lgan. Paxtasanoateksport tizimida faoliyat ko‘rsatuvchi 7 ta AJ ham yuqori miqdorda dividend to‘laganligini qayd etib o‘tishimiz lozim.
2015 yilda dividend to‘lovlarini amalga oshirgan AJlari tahlil qilinganda eng yuqori 50 talikdan aksiyalari nominal bahosiga nisbatan 16,37 foiz va undan yuqori dividend to‘lagan AJlari o‘rin olgan (16.5-rasm).
16.5-rasm. 2015 yilda oddiy aksiyalar bo‘yicha nominalga nisbatan 16,37 foiz va undan yuqori dividend to‘lagan ellikta AJining tarmoqlar kesimidagi soni
16.5-rasm ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, Paxtasanoateksport xolding kompaniyasi tarkibidagi AJlari yuqori dividend to‘lagan. Shuningdek, O‘zbekneftegaz va O‘zavtosanoat tarkibidagi 6 tadan AJ ham tuzib chiqilgan reytingga kirgan.
Dividend to‘lovlarini amalga oshirgan AJlarining eng yuqori 50 taligi reytingi bo‘yicha eng past ko‘rsatkich 2014 yilda aksiya nominal bahosiga nisbatan 22,9 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2015 yilda bu ko‘rsatkich 14,37 foizga teng bo‘lgan. Bunday pasayish sababini O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 4 martdagi «2015-2019 yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida»gi Farmoni asosida iqtisodiyot sektorlari bo‘yicha 2015 yil davomida AJlari tomonidan yangi loyihalar amalga oshirila boshlanganligi, ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonlarini yangilash va kengaytirishga, innovatsiya texnologiyalarini keng joriy etishga alohida e’tibor qaratilayotganligi bilan izohlashimiz mumkin.
Mamlakatimizda qator yillardan buyon dividendlar va foizlar tarzida to‘lanadigan daromadlarga nisbatan to‘lov manbaida undiriladigan 10 foizlik soliq stavkasi amal qilib kelmoqda. Fikrimizcha, foyda solig‘i stavkasi 7,5 foiz bo‘lib turgan holatda dividendlarga nisbatan soliq stavkasini ham pasaytirish maqsadga muvofiq. Chunki moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini kengaytirish natijasida erishilgan natijadan 7,5 soliq to‘lash, olinishi noaniq bo‘lgan dividend bo‘yicha to‘lanadigan 10 foizlik soliqdan afzal, albatta.
AJlari aksiyalari nominal bahosi tahlil qilinganda ayrimlarida bir so‘mlik, shuningdek Universal sug‘urta aksiyadorlik sug‘urta kompaniyasi tomonidan bir tiyinlik aksiya muomalaga chiqarilganligini ko‘rishimiz mumkin. AJlariga xorijiy investorlarni jalb qilish masalasi qo‘yilgan vaqtda aksiya nominal bahosining bunday pastligi taklif jarayonida ma’lum bir muammolarni yuzaga keltiradi. Chunki bir so‘mlik yoki bir tiyinlik aksiyani xorijiy investorlarga erkin almashtiriladigan valyutada taklif qilish o‘ziga xos qiyinchilik tug‘diradi. Keyin keltirilayotgan nominal bahodagi aksiya bo‘yicha dividend miqdori haqida so‘z yuritish yana bir o‘ziga xos jihat. Aynan shundan kelib chiqqan holda aksiya nominal bahosi bo‘yicha minimal miqdorni ham belgilash lozim, deb o‘ylaymiz.
O‘rganishlar, o‘tkazilgan tahlillar va tadqiqotlarimiz natijasi sifati quyidagi xulosalar, ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqildi:
Birinchidan, AJlarining samarali dividend siyosati qo‘shimcha moliyaviy resurslar jalb qilish, aholi daromadlarini oshirish va o‘rta mulkdorlar sinfini shakllantirish, qo‘shib olishlardan himoyalanish, IPO o‘tkazish orqali aksiyalarni xalqaro fond birjalarida joylashtirish natijasida xorijiy kapital jalb qilishga xizmat qiladi.
Ikkinchidan, davlat byudjeti daromadlar tarkibida yuqori ulushga ega
bo‘lmagan dividendlar bo‘yicha to‘lov manbaida undiriladigan 10 foizlik soliq stavkasini bosqichma-bosqich pasaytirib borish maqsadga muvofiq. Chunki, foyda solig‘i stavkasi 7,5 foiz bo‘lib turgan bir vaqtda dividend bo‘yicha 10 foizlik soliq stavkasining qo‘llanilishi ma’lum darajada mahalliy investorlarning fond bozoridagi faoliyatiga salbiy ta’kir ko‘rsatishi mumkin.
Uchinchidan, AJlari faoliyatiga xorijiy investorlarni jalb qilishga alohida e’tibor qaratilayotgan bir vaqtda aksiyalar nominal bahosi bo‘yicha minimal miqdorni qonunchilikda belgilab qo‘yish maqsadga muvofiq. Chunki aksiya
nominal bahosi qanchalik past bo‘lsa, o‘z navbatida dividend miqdori ham past bo‘ladi. Natijada aksiyani erkin almashtiriladigan valyutada xorijiy investorga taklif etish jarayonida ma’lum bir murakkablik yuzaga kelishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
