Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Belbogʻdan ushlab yon tomondan chalish 
 
Dastlabki holat. Ikkala kurashchi oʻng stoykada turadilar. Hujum qiluvchi 
oʻng qoʻlini sherigining oʻng yelkasidan oʻtkazib, uning belbogʻidan ushlab oladi, 
chap qoʻli bilan esa belbogʻni oldindan ushlaydi. 
Hujum qiluvchi sherigini oʻziga tortib, oʻng oyogʻi tovonini sherigining 
tovoniga toʻgʻrilab, yon tomondan chalayotgan harakat qiladi, ayni vaqtda chapga 
aylana borib, sherigini oʻziga bosib yiqitadi. 
Milliy kurash boʻyicha sport mashgʻulotlarning usuliyotlari asoslari. 
Kurashchining mashgʻulotlari degan tushuncha va uning mohiyati 
 
Kurashchining sport trenirovkasini jismoniy tarbiya formalaridan biri deb 
qarash kerak. Ularning koʻp yillik sport trenirovkasida quyidagi vazifalar hal 
etiladi. Sogʻliqni mustahkamlash, sportchining mehnat va Vatan himoyasiga 
tayyorlash uchun uni jismoniy jihatdan har tomonlama umumiy va maxsus 
rivojlantirish, sport natijalariga erishish va kurashning olimpiada turlariga 
tayyorlash, jamiyat quruvchilarni tarbiyalash.
Yakkama-yakka 
olishish 
turlaridagi 
sport 
trenirovkasi 
–bu 
shugʻullanuvchilarga ta’lim-tarbiya berish va ularni kamol toptirishning koʻp 
yillik, sistemali ixtisoslashtirilgan pedagogik protsessi boʻlib, u jismoniy 
kamolotga va yuqori sport natijalariga erishishga qaratilgandir. Shu boisdan ham 
biz sport trenirovkasiga shugʻullanuvchilarni tarbiyalash, ta’lim berish va 
rivojlantirishga qaratilgan pedagogik protsess deb qaraymiz va bu bobda har bir 
tushunchani alohida ochib berishga harakat qilamiz.
Tarbiya oiladan boshlanadi. Tarbiya ongni, xulq-atvorni, shaxsni har 
tomonlama rivojlantirishni biror maqsadga qarab shakllantirishga qaratilgan 
protsessdan iborat boʻladi. Chunki oilada beriladigan bu tarbiya jarayonida faqat 

---

324 
bilimlar oʻzlashtirilib, malaka va koʻnikmalar hosil qilinmaydi, oʻzbek kishisining 
axloqiy e’tiqodi, his-tuygʻusi, axloqiy, irodaviy va jismoniy sifatlari, xarakter 
xususiyatlari tarkib toptiriladi. 
Ta’lim bu yangi bilim, koʻnikma va malakalarni egallash hamda bularni 
jismoniy sifatlarni rivojlantirish axloqni tarbiyalash bilan qoʻshib olib borgan 
holda takomillashtirishdan iborat boʻlgan koʻp qirrali protsess.
Rivojlanish –sportchining sport trenirovkaning har bir bosqichida bir xildagi 
jismoniy, texnik-taktik, funktsional, axloqiy va idoraviy tayyorgarlik holatidan 
boshqa ancha mukammallashgan holatga oʻtish protsessi. Insonning rivojlanishiga 
tashqi muhit, hayot ikir-chikirlari, oilaviy sharoitlar, maktab, oʻquv yurtlari, jamoat 
tashkilotlari, mehnat jamoalari va hokazolar ta’sir etadi. Sport trenirovkasida 
rivojlanish –biror maqsadga qaratilgan, pedagog trener tomonidan, muhit va 
sharoitlar bilan boshqariladigan protsessdir. Bu rivojlanish turli vositalar, metodlar 
va mashgʻulot formalari ta’sirida sodir boʻladi. Bular organizmning holati yaxshi 
tomonga qarab oʻzgarishiga, sport natijalarining va umuman, shaxsning 
takomillashuviga yordam beradi.
Kurashchilarning sport trenirovkasi protsessidagi tarbiya, ta’lim, va 
rivojlanishning vazifalari trener hamda sportchining hamkorligida hal etiladi. 
Bunda trener rahbarlik rolini bajaradi, sportchilar oʻzlarining ongli, faol, mustaqil 
faoliyatlarini oʻz-oʻzlarini takomillashtiruvchilari bilan bu vazifalarning tezroq hal 
etishga yordam beradilar.