Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Oʻyin texnikasi 
Koptokni raketka bilan urib qaytarishning ikki usuli bor. Birinchisi – 
raketkani yoʻnaltirish. Bu holda koptokning qanday harakatlanishini oldindan bilib 
boʻlmaydi. Bu usulni yangi oʻyin boshlagan oʻyinchilarning koʻpchiligi qoʻllaydi. 
Ikkinchisi – koptokni aylantirish. Buning uchun koptokni raketkaning rezinasi 
bilan sirpantirib urib, aylanishga majbur qilish kerak. Aylanish turi raketka 
burchagi va koptokka tegish vaqtidagi harakat yoʻnalishiga bogʻliq. Koptok 
urishning bir necha turlari mavjud, asosiylari – nakat, podrezka va top-spin. Stol 
tennisida muvaffaqiyatga erishish uchun koptok urishning turli usullarini egallash 
va ularni koptokni aylantirishda qoʻllay bilish kerak. 
Ochiq raketka nakati (oʻng tomondan). Oʻng tomondan top-spin
Oʻng tomondan nakat hujumga oʻtuvchi usullarning asosiylaridan biridir. Bu 
holda raketka tepaga va oldinga harakatlanadi va koptokning tepa yon qismiga 
uradi. Koptokka urish tartibi quyidagicha: oyoqlar yelka kengligida, tizzalar biroz 
bukilgan. Chap oyoq bir oz oldinga qoʻyilgan. Tana ogʻirligi ikkala oyoqqa bir 
maromda boʻlingan. Tananing tepa qismi stol tarafga bir oz chaproq egilgan, 
raketka ushlagan qoʻl zarba uchun orqaga uzatilgan. Raketka ushlagan qoʻl 
oyoqlar, raketka va yaqinlashib kelayotgan koptok teng tomonli uchburchak hosil 
qilganda harakatga keladi. Koptok stolga tegib, sakrab, eng baland nuqtaga 
yetganida zarba beriladi va raketka ushlagan qoʻl chapga-tepaga qaytadi. Raketka 
koptokka tekkanida qoʻlning yelkaoldi qismi koptokdan oldinga harakatlanadi. 
Raketka yoy shaklida harakatlanib, sekin-asta egilish burchagini oʻzgartirib boradi 
va natijada koptokni tepadan aylantirish sodir boʻladi. Qoʻl kafti tezkor harakat 
bilan koptokni aylantiradi. Zarba berish vaqtida tana ogʻirligi chap oyoqqa oʻtadi. 
Zarbadan soʻng tezda avvalgi holatga qaytish zarur.
Bu zarba usulining maqsadi koptokni tepadan kuchli aylantirishga 
erishishdir. U katta tezlikda bajariladi, shu sababli zarbani qaytarishda raqibga 
qiyinchilik tugʻdiradi. Birinchidan, koptokni stolga tegib, sakrashi har vaqt 
kutilmagan holdir. Ikkinchidan, raketka bilan qabul qilingan koptok ham 
boʻysunmasligi mumkin, shu sababli uni kerakli yoʻnalishda harakatlantirish juda 
va juda murakkab. Top-spinning yaxshi tarafi shundaki, aylantirib zarba berilgan 
koptok toʻr ustidan baland uchib oʻtadi va zarba bergan oʻyinchiga ustunlik beradi. 
Top-spinni har doim qoʻllash mumkin, deb hisoblanadi, lekin bunday emas. Top-
spinda uzatilgan qoʻl bilan keng va kuchli zarba beriladi. Harakat boshlanishida 
qoʻlni tekislab olish raketka tezligini va zarbani qoʻlning kaft va yelkaoldi qismlari 
bilan kuchaytirish imkoniyatini beradi. Nakat zarbasidan farqli oʻlaroq, top-spinda 
qoʻl harakati tepaga yoʻnaltiriladi, koptokka zarba berish sirpanma tarzda boʻladi. 
Boshlangʻich holat: chap oyoq bir oz oldinga qoʻyilgan, oʻng qoʻl tekis holda oʻng 
tarafdan orqaga yoʻnalgan. Tana zarbani kuchaytirish uchun oʻng tomonga 
burilgan. Tizzalar bukilgan, tana tinch holatda. Top-spin zarba tomoniga tezkor 
harakat qilish bilan boshlanadi. Oʻng qoʻl oldinga-chapga-balandga harakatlanadi. 
Tana ogʻirligini oʻng oyoqdan chap oyoqqa oʻtkaziladi. Inertsiya natijasida tana va 
qoʻl chap tarafga ketib qolishi mumkin. Koptokka urilganda raketka undan 

---

296 
sirpanib oʻtishi zarur. Bu holda koptokning raketkaga urilish kuchi juda past. Lekin 
qoʻl kafti unga soʻnggi tezlanish beradi. Bundan tashqari top-spinning oʻng taraf 
varianti ham bor, u yonbosh top-spin deb ataladi. Toʻgʻri top-spin va yonbosh top-
spinning farqi raketka ushlagan qoʻlni koptokka yonboshdan yoʻnaltirib, qoʻl 
kaftini koʻproq pastga tushirishdadir.