Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

2-qoida.  H ar  qaysi  tashkilotni  tashkil  etish  asosida  m ahsulot 
ishlab  ch iqarish  texnologiyasi  yotadi.  Demak,  m ahsulot  ishlab 
chiqarish  birinchi  o ‘rinda,  tashkilotni  boshqarish  tuzilm asi  keyingi 
o ‘rinda turadi.
3-qoida.  Tashkilotni  m ahsulot  va  iste’m olchiga  qarab 
tuzilm asini tashkil  etish  ijobiy natijaning oshishiga ko‘m aklashadi.
Butun  tashkilotdagi  ishlar  odam lar  (personal)  tom onidan
120

---

bajariladi.  Samarali  tashkil  etilgan  tashkilotlarda  h ar qaysi  ish  unga 
yuklatilgan va qaysi ish uchun javobgar ekanligini aniq bilishi kerak. 
A niq  (konkret)  ish  uchun javobgarlikning  boMmasligi  yoki  bir  ish 
uchun bir necha kishining m as’ulligi tashkilotda tushunm ovchilikni 
va xaosni keltirib chiqaradi.
4 -qoida. Tashkilotdagi har qaysi boMim v a h a r bir xodim  faqat 
o ‘zi javobgar boMgan ishga ega boMishi  kerak.
Eng  asosiysi,  yakuniy  natija  hamm a  uchun  foydali  boMsin. 
A gar  tashkilot  natijalari  tashkilotdan  tashqarida  sotilsa  unda  uning 
bahosi bozor qonunlari asosida aniqlanadi. A garda natijalar tashkilot 
ichida  qoMlanilsa,  uning  foydaliligi  aniqlanishi  kerak,  ammo  u  pul 
ko‘rinishida  boMmasligi  va  bozor  qonunlariga  b o ‘ysunmasligi 
m umkin.
5-qoida.  Har  qaysi  bajarilgan  ishga  aniq  natija  mos  kelishi 
kerak va faqat  u  boMimning yoki  m uayyan  xodim ning tashkilotdagi 
foydaliligini aniqlab beradi.
6-qoida.  Ijobiy  natija,  bir  tomondan,  tashkilotni  tashkil  etish 
samaradorligi  bilan  aniqlansa,  ikkinchi  tom ondan  unda  ishlayotgan 
ishlovchilar malakasi va motivatsiyasi bilan ifodalanadi.
T ash kilotn i tash k il etish n in g  asosiy b o sq ic h la ri v a  ketm a-ketligi:
1-bosqich.  Tashkilot  m aqsadlari  yuqoridan  pastga  tom on  ishlab 
chiqilishi kerak.
2-bosqich.  H ar  qaysi  maqsad  va  unga  erishish  uchun  vazifa  va 
natija aniqlanadi.
3-bosqich. Har qaysi vazifaning bajarilishi aniq boMimga yuklatiladi 
va  u  bu  ish  uchun  javobgar  hisoblanadi.  Vazifa  esa  boMimdagi 
lavozim ga qarab taqsimlanadi.
4-bosqich. Natijaning  m ikdoriy  ko‘rsatkichlari  aniqlanadi  va agar 
shu  natijaga  erishilsa,  foydadan  qandaydir  bir  m iqdori  mukofot 
sifatida ajratiladi.
5-bosqich. Har qaysi lavozim  uchun m alakali  xodim larni tanlash.
7-qoida.  Tashkilot  boshqaruv  sikliga  binoan  tashkil  etiladi  va
faoliyat k o ‘rsatadi.
121

---

Persona) —  B o‘lim —  Ish —  N atija —  M ukofot 
(Lavozim ) 
(Jazo)
B oshqaruv siklida teskari aloqa nol darajali, ijobiy (+) va salbiy 
(-)  bo‘lishi  m um kin.  Ijobiy  teskari  aloqa  haqida  xodimni  erishgan 
natijasiga qarab m ukofotlash yoki jazolashda gapiriladi.