Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Matritsaviy  tuzilma.  M atritsaviy  tuzilm a  b o ‘yicha  boshqarish 
ancha murakkab b o ‘lib, u mahsuloti nisbatan q isqa «um r» ko‘radigan 
va tez-tez o ‘zgarib turadigan korxonalar tom onidan  qoMlaniladi.  Bu 
tuzilm a  korxonada  gorizontal  aloqalarni  yoMga  q o ‘yishga  va  ulami 
m urakkab  buyurtm alarni  bajaruvchi  turli  xil  korxonalar  faoliyati 
bilan  kom puterlar  yordam ida  bogMashga,  tex nika  sohasida  yuqori 
m alakali xizm at ko ‘rsatishga va ekspertizani ta ’m inlashga qaratilgan. 
Bu  tuzilmani  «То‘г»  k o ‘rinishida  tasavvur  qilish  m um kin.  U  ikki 
turdagi tuzilmadan:
•  funksional tuzilm a;
•  mahsulot bo ‘yicha tuzilm alar kom binatsiyasini  ifodalaydi
Bunda  gorizontaliga  funksional  vazifalar  (ishlab  chiqarish, 
sotish,  reklama  va  hokazo),  vertikaliga  esa,  texnologiya  va 
boshqaruv  sohasida  yangiliklarni  jo riy   etish  bilan  shu g‘ullanuvchi 
m axsus guruhlar joylashgan.  M azkur tuzilm aga binoan  bir vaqtning 
o ‘zida  to‘rtta  yangi  m ahsulot  bo‘yicha  loyiha  tuziladi.  Har  bir 
loyiha  uchun  alohida  rahbar javo b   beradi.  G u ruhlam ing  to ‘rttalasi 
ham  mahsulotni  loyihalashtirishdan  to  sotishgacha  boMgan  barcha 
jarayonda qatnashadi.
M enejm entning  m atritsaviy tuzilm asining m ohiyati  shundaki, 
unda har bir xodim , ayni b irv a q tn in g o ‘zida, loyiha b o ‘yichaboshqa- 
rishda,  shuningdek,  o ‘zining  funksional  organida  xizm atda  boMadi 
ham da  ikkivoqlam a  b o ‘ysunadi.  M atritsali  strukturani  qoMlashning
117

---

asosiy  sabablari:  yangi  m ahsulot  ishlab  chiqarish  va  uning  sifatiga 
boMgan  yuqori  talab;  resurslam i  taqsim lash  imkoni  boMmaganda 
uni sam arali  qoMlash usullari.  M atritsali struktura chiziqli-funksion- 
al  struktura  doirasida  qoMlaniladi,  bu  vaqtinchalik  tashkiliy  shakl 
boMib,  m aqsadli  m uam m olarni  yechishga  yo ‘naltiriladi.  M atritsali 
struktura m utaxassislarning ikkilanm a b o ‘ysunishida xarakterlanadi, 
y a ’ni bevosita boMim boshligMga va  loyiha boshligMga bo‘ysunadi.
(7 .7-chizm a).
7 .7 -ch izm a.  M e n e jm e n tn in g   m a tritsa v iy  tuzilm asi.
Bu  tuzilm aning  o ‘ziga xos afzalliklari  va  ayrim  kam chiliklari 
m avjud. 
Afzalliklari: boshqarish jarayonidagi gorizontal aloqalarning 
uzunligini  keskin  qisqartiradi  va  tartibga  soladi;  qarorlar  qabul 
qilishni  tezlashtiradi  va  ularning  m azm uni  ham da  natijalari  uchun 
m as’uliyatni  oshiradi;  korxonaning  ichki  va  tashqi  sharoitlariga 
ta ’sir etuvchi om illam ing o ‘zgarishiga tezda k o ‘nikma hosil qiladi va 
shunga m uvofiq  ravishda amal  qiladi;  chiziqli b o ‘ysunish  vositasida 
boMim ichida byurokratiyaga boMgan m oyillikni bir qadar so‘ndiradi 
va hokazo.