Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Xersi va Blansharning hayot sikli nazariyasi.
  Pol X ersi va Ken 
B lanshar  hayotiy  sikl  nazariyasi  deb  atalgan  liderlikning  vaziyatli 
nazariyasini  ishlab  chiqdilar.  B unga  asosan  sam arali  liderlik  uslu­
blari bajaruvchilam ing yetukliligiga bog‘lik b o ‘ladi.  Liderlikning ba- 
jaruvchilam ing yetukliligi  darajasiga m os boMgan 4 ta  uslublari  m a­
vjud:  ko ‘rsatmalar berish,  «sotish»,  ishtirok etish,  vakolatni  uzatish.
Rahbar tomonidan qaror qabul qilishning Vrum-Yetton modeli.
 
Vrum-Yettonning  qaror  qabul  qilish  m odeli  e ’tibom i  qarorlar  qabul 
qilish  jarayoniga  qaratadi.  M odel  yaratuvchilari  nuqtai  nazariga 
muvofiq  holda  qo‘l  ostidagi  xodim larga  qarorlar  qabul  qilishda 
qatnashishga  ruxsat  berish  darajasidan  bogMiq  holda  rahbarlar 
qoMlashi mumkin boMgan beshta boshqaruv  uslublari m avjud.
Bu  besh  uslub  qaror  qabul  qilishning  avtokratik  uslubidan 
boshlanib,  undan  keyin  m aslahatli  va  nihoyat  toMa  qanashish  bilan 
tugatiladi. Bu uslublaming qaysi birini qoMlash vaziyat va m uam m o- 
lar  xususiyatidan  bogMiq  boMadi.  Vrum  va  Yetton  vaziyatni  baho- 
lashda  rahbarlarga  yordam  berish  uchun  yettita  m ezon  va  qarorlar 
daraxti  (shajarasi)  modelini  ishlab  chiqishdi.  Bu  m ezonlar  asosida 
« bo‘ysunuvchilar —  rahbar»  vaziyati  baholanadi.
Bu mezonlar:
1. Qarorlar sifati mohiyati.
2. Sifatli qarorlar qabul qilish uchun rahbardagi ta jrib a y o k i yetarli 
axborotning mavjudligi.
237

---

3.  M uam m oiam ing tizim lashtirishganlik darajasi.
4.  B o ‘ysunuvchilam ing  tashkilot  maqsadlari  bilan  roziligi 
va  qarorlam ing  samarali  bajarilishi  uchun  ularning  qatnashishi 
aham iyati.
5.  R ahbam ing  avtokratik  qarori  bo ‘ysunuvchi!ar  tom onidan 
q o ‘llab-quvvatlanishining tajribaga muvofiq  belgilangan  ehtimolligi.
6.  B o ‘ysunuvchilar  m uam m olar  bayon  qilinganda  vujudga 
kelgan  vazifalam i  bajarsalar,  ularni motivlashtirish darajasi tashkilot 
m aqsadlariga erishishga yordam  beradi.
7.  M uqobillikni  tanlashda  b o ‘ysunuvchilar  orasidagi  kelish- 
m ovchilikning ehtim ollik darajasi.
H a r qaysi m ezon rahbar vaziyatni baholashda o ‘ziga beradigan 
savolga aylanishi  mumkin.