|
3.Inmovatsion jarayonning rivojlanishida umumiy yo‘nalish
Innovatika muammolariga murojaat etish va ulami muhim
zamonaviy ilmiy fikrlash yo‘nalishlariga qo‘shish, jamiyatda
178
innovatsion jarayonlar dinamikasi о‘sib borayotganini tushunish
natijasi bo‘ldi.
Bizning adabiyotlarimizda innovatsiya muammolari ko‘p
vaqtgacha iqtisodiy tadqiqotlar tizimida o‘rganib kelindi.
Ammo vaqt o‘tishi bilan jamiyat hayoti faoliyatining hamma
sohalarida innovatsion o‘zgarishlar sifat xarakteristikalarini baholash muammosi yuzaga keladi, ammo bu o‘zgarishlami faqatgina
iqtisodiy nazariyalar bilan aniq lab bo‘lmaydi. Innovatsion jarayonlarni o‘rganish uchun boshqa yoilar zarur, unda innovatsion tahlil
faqatgina. Fan va texnika erishgan zamonaviy yutuqlaridan
foydalanishnigina o‘z ichiga olmay, balki boshqarish, ta’lim, huquq
va boshqa sohalami ham qamrab oladi. Innovatsion pedagogik
muammolarini yechilishini izlash ta’lim sohasida innovatsion
jarayonlar borishi xususiyatlari, mazmuni, tarkibi va klassifikatsiyasini tekshirish natijalarini tahlil (analiz) qilish bilan bogliq.
“Innovatsiya” tushunchasi birinchi marta XIX asrda madaniyatshunoslar o‘rganishlarida paydo bo‘ldi va bir madaniyat
elementlarini boshqasiga joriy qilish ma’nosini bildirgan. Uning bu
ma’nosi hozirgacha etaografiyada saqlanib qolgan. XX asr
boshlarida yangi bilim sohasi-yangiliklami kiritish, qo‘ Hash yuzaga
keldi. U mahsulot ishlab chiqarish sohasida texnik yangiliklami
kiritish qonuniyatlarim o‘rgana boshladi. Yangiliklami kiritish
haqidagi fan - innovatika -firmalaming yangi reja, xizmatlami
ishlab chiqish va tatbiq etish faoliyatiga talabalari keskin oshib
borishi aks ettirilgan holda paydo bo‘ldi.
30 yillarda AQShda “firma innovatsion siyosati”, “innovatsion
jarayon” atamalari paydo bo‘ldi. 60-70 yillarda g‘arbda firmalar va
boshqa korxonalar amalga oshirilayotgan yangiliklami empirik
tekshirishlar keng quloch yoyadi. Shu bilan birga diqqat ikki asosiy
tekshirishlar sohasiga qaratiladi, ulaming har birida o"z nazaiiy -
metodologik madaniyati ustun turadi.
Firma yangiliklami kiritish tashabbuskori va yaratuvchisi
sifatida bo‘lib, uning yangiliklami kiritishga “sezuvchanligini”,
“ta’sirchanligini” va bu ta’sirchanlik bogliqligi boshqarishning
tuzilishi va uslublari bilan bog'liqdir. Tekshirishlar dasturi sifatida
“qaror qabul qilish jarayoni” konsepsiyasi hisoblanib, bunda
179
altemativalami tanlash va analiz qilish qabul qilingan qarorlami
ketma-ket bosqichlar bilan amalga oshirishga o‘tiladi.
Marketing yoki firmanmg bozorga yangilik kiritishga,
tavakkalchilik omillari, kiritilayotgan yangiliklar muvaffaqiyatini
oldindan bilish metodlari, alohida bosqichlar samaradorligi
iqtisodiy ko‘rsatkichlari va yangilik kiritish umumiyligiga: ustun
turuvchi tekshirishlar paradigmasi boiib, ochiq tizim va o‘yin sifat
yondashuvi nazariyasi hisoblanadi, unda firmalar bozor bilan o‘z
muhitlari sifatida o‘zaro munosabatda boiib va u yerda innovatsion
jarayonning yakimlovchi bosqich ko‘pgina subyektlar o‘zaro
bog‘liqligi natijasi boiib qoladi, bu subyetklaming har biri o‘z
manfaatiga qarab ish olib boradi va o‘z sheriklari harakatlarini
ehtimolini hisobga oladi.
Bu ikki sohada yangiliklami kiritishni amaliy tekshirishlar bir
qator fanlar nazariy yangiliklaridan foydalanadilar. Ular turmush va
mehnat texnik vositalari rivojlanishi qonuniyatlariga murojaat etib,
o‘rganilayotgan texnika tarixi, texnik va ijtimoiy о‘zgarishlar
о‘zaro bogiiqligini o‘rganadilar: yangiliklami kiritishni boshqarish
amaliyotiga yangi g‘oy alarm rag‘ batlantiruvchi omillar va uslublar
haqidagi sotsiolog va ijtimoiy psixologlar xulosalar ini, innovatsion
yangilik kirituvchilar va boshqa ishtirokchilar xislatlari haqidagi
mulohazalarini faol tatbiq etadilar.
Olimlar yangiliklar kirtishni tekshirish uch bosqichga ajratadilar.
Birinchi bosqich yangiliklar muvaifaqiyatiga yordam beruvchi yoki
to‘sqinlik qiluvchi omillami o‘rganish va turli xil yangiliklar
ko‘pgina empirik maiumotlami analiz qilish bilan bogiiq.
Ikkinchi bosqich yangilik kiritish j arayonining o‘zini, ulami bir
soha muhitida ikkinchi sohaga olib o'tish mexanizmini hisobga
olish bilan birgalikda o‘rganish deb qaraydilar.
Uchinchi bosqichda tadqiqotchi diqqati turli xil innovatsion
vaziyatlami analiz qilish, tavakkalchilikni baholash metodlarini
ishlab chiqish, yangiliklami kiritish sohasida tavsiyanomalar
yuzaga keltirishga qaratiladi. Bu bosqichda innovatsion siyosat
davlat faoliyati boiib qoladi.
180
Pedagogik innovatsion jarayonlami G‘arbda 50 yillar oxirlaridan boshlab bizning mamlakatimizda keyingi 10 yillikdan
boshlab olimlar maxsus o‘rgana boshladilar.
Jahon pedagogik jamoatchiligining qiziqishi maxsus innovatsion
xizmat, nashriyot, jumallar innovatsion maqolalar ko‘rinishida
bo‘lyapti. Xususan YUNESKO qoshida ta’limni rivojlanlirish Osiyo
pedagogik innovatsiyalar markazi mavjud bo‘lib, dunyodagi turli
mamlakatlardagi pedagogik yangiliklami umumlashtirib, ta’lim
masalalari bo‘yicha xalqaro byuro bilan birgalikda pedagogik
jamoatchilikka maxsus nashrlarda ular haqida ma’lumotlar taxqatadi.
Bizning mamlakatimizda pedagogik innovatsiyaning rivojlanishi keng jamoatchi-pedagoglar harakati maktabning tez rivojlanishiga bo'lgan talab va uni pedagoglar amalga oshira bilmasliklari
o‘rtasidagi yuzaga kelgan qarama-qarshiliklar bilan bog‘liq.
Yangiliklami qo‘llash umumiyligi kengaydi. Shu sababli yangi
bilimlarga bo‘lgan talab, yangi “yangilik”, “yangi innovatsiya”,
“innovatsion jaray on” tushunchalarini anglash talabi keskinlashdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
