Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

11 yillik majburiy o ‘rta ta’limning ikkinchi bosqichi tayanch
umumiy o‘rta ta’lim bo‘lib, V-IX sinflami qamrab oladi. Ta’limning davomiyligi 5 yilni tashkil qiladi. Bu bosqich o‘quvchilaming
o‘smirlik davriga to‘g‘ri kelib, ulaming jadal rivojlanishi, axloqiy
meyorlami egallashi amalga oshadi. 0 ‘smir yoshdagi o‘quvchilar
o‘z oldilariga shaxsiy ahamiyatga ega bo‘Igan maqsadlar qo‘yadilar, ularda kasbiy mo‘ljallar hosil bo‘ladi. Bu, o‘z navbatida,
o‘quvchilami kasbiy faoliyatning turli turlariga yo‘naltiradi. Shu
bilan bir qatorda ularda o‘zlik, o‘zlikni anglash hissi tarkib topa
boshlaydi. Mazkur tuyg‘u ularga o‘z mavqelarini aniqlash imkonini
beradi. Bu bosqichda V-IX sinf o‘quvchilarida tabiat, jamiyat,
insonga oid bilimlami o‘zlashtirish, amaliy, bilish hamda ma’naviy
faoliyat tajribasini shakllantirish uchun sharoit yaratiladi.
Bu davrda o‘quvchilami ijtimoiylashtirishga alohida e’tibor
qaratiladi. Ularda huquqiy bilimdonlik va mas’uliyat hissi tarkib
toptiriladi. Shuningdek, o‘quv faoliyati shakllarining o‘zlashtirilishi bilan bir qatorda o‘z faoliyatlarini tashkil qilish mexanizmlari,
nazariy fikrlash usullari, ilmiy bilish metodlari, kasbiy bilish hamda
kasbiy mo‘ljallar, faoliyatning turli turlariga nisbatan dastlabki
yo‘nalishlar hosil bo‘ladi. Bu bosqichda ta’lim mazmunini nisbatan
yakunlangan о‘quv bloklari tashkil etadi. Mazkur о'quv bloklari XXI sinflardata’limni davom ettirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Ushbu bosqichda o‘quvchilami ta’limning keyingi bosqichiga
tayyorlash va muayyan sohani tanlashlari uchun sharoit yaratiladi.
Bu esa ulaming ijtimoiy jihatdan o ‘z mavqelarini aniqlashlari va
mustaqil bilim olishlarini ta’minlaydi. 0 ‘quvchilaming shaxsiy
imkoniyatlari va mayllarini hisobga olgan holda ta’lim muassasasi
sohalar bo‘yicha ixtisoslashgan ta’limni joriy etishi mumkin. 15-16
yoshli o‘quvchilar o‘z xohish-istaklariga ko‘ra ixtisoslashgan
sinflarda o‘qishni tanlash imkoniyatiga ega boiadilar.
V-IX sinflardagi ta’lim jarayonida o‘quvchilarda bilimlarning
izchil tizimi, ilmiy axborotlami taqdim etish orqali ularda ilmiy,
falsafiy, huquqiy, siyosiy dunyoqarash, mustaqil hamda tanqidiy
44
fikrlash, tahliliy faoliyat tajribasi, kasbiy tafakkur, kasbiy tanlov
ko‘nikmalari va eng zarur hayotiy kompetensiyalar hosil qilinadi.