Olingan joyi va vaqti: Toshkent, Murodovdan 40 so’mga sotib

Ma.'. ba va adabiyotlar
.
l.O'zbekiston Kespublikasi Konstitutsiyasi.
2. N^ izeyshunoslik. Moskva. 1988 yil.
3. V izeyning harorat-namlik va yorug’lik tizimi. Moskva. 1971 yil.
4. N.Sodiqova. Madaniy yodgorliklar xazinasi. Toshkent.1981 yil.
5.1i struktsiya po uchetu i xraneniyu inuzenix sennostey v muzeyax 
sistomi.-Moskva.1977 yil
66

---

7-MAVZU:MUZEY KO’RGAZMASI. MUZEY
KO’RGAZMASINING ME'MORIY-BADIIY ECH1MI.
Reja.
1. Badiiy loyihalashni tashkil etish. Tayorlov bosqichining o ’rn i va
ham iyati
2. Ekspozitsiya me'moriy-badiiy loyihasini amalga oshirishi
3. O ’lkashunoslik muzeylarining tarix ho'limlari.
4. Etnografiya muzeylari.Ochiq osmon ostida muzeylar.qo'riqxona
muzeylari.
Muzey ko’rgazmasini loyixalash va tashkil ctishda o ’z tarkibiga 
turli 
ixtisoslikdagi 
muzey xodimlari, 
rassomlar, 
arxitektorlar, 
dizayncrlar, injenerlar, tarixchi olimlar, iqtisodchilar, psixologlar, 
sotsiologlar, 
pedagoglar, 
o ’lkashunoslar, 
qishloq 
xo’jaligi 
mutaxassislarini birlashtirgan mualliflar jamoasi ishtirok etadi. 
ekspozitsiyani loyihalashning barcha ishtirokchilari ishini uyushgan 
va rejali tashkil etish, loyihani belgilangan muddatlarda amalga 
oshirilishini ta'minlash uchun ishning izchiligini, har bir bosqichdagi 
faoliyat 
xarakterini, 
loyiha 
hujjatlari 
tarkibini 
aniqlab 
olish 
lozim.So’ngi yillarda ishlab chiqarilgan va ekspozitsiya amaliyotida 
o ’z tasdig’ini topgan m e'yorlar muzey ekspozitsiyalarini badiiy 
loiyhalash ishining quyidagi bosqichlarini ko’zda tutadi: ob'ektni 
o ’rganish; bosh qaromi ishlab chiqish; eskiz loyihasini ishlab chiqish; 
ishchi loyiha. Me'moriy-badiiy loyihalash ishini boshlash uchun 
asosiy hujjat ilmiy kontseptsiya hisoblanadi. Ilmiy kontseptsiya 
asosida ekspozitsiyaning bosh qarori tuziladi va u Ilmiy kengash 
yig’ilishitda muhokoma etiladi va tasdiqlanadi.
Ikkinchi 
bosqich-muzeyning 
ilmiy 
jamoasi 
tomonidan 
tayyorlangan, kengaytirilgan tcmatik sturktura asosida amalga 
oshiriladigan eskiz loyihasini ishlab chiqishdir. Yangi bosqichda 
rassom ekspozitsion materiallar bilan batafsil tanishib chiqadi. eskiz 
loyihasi ham muzeyning ilmiy kengashi va loyihalovchi tashkilotning 
badiiy kengashi tomonidan ko’rib chiqilishi va tasdiqlanishi lozim.
Uchinchi 
bosqich-ishchi 
loyihalash-muzeyning 
tematik- 
ekspozitsion rcjasi asosida amalga oshiriladi, va me'moriy-badiiy 
loyiha muallifl rahbarligida ishchi tartibda ko’rib chiqiladi va 
tasdiqlanadi.
Ekspozitsiyaning zamon talablariga javob beradigan me'moriy- 
badiiy echimini yaratish,-o’ta murakkab ijodiy vazifadir. Bu vazifaga
67

---

o ’z xissasini qo’shadigan, agar chtiyotkorlik bilan munosobatda 
bo’liiunasa bir butun ckspo/.itsion obrazni zaiflashtirilgan yoki hatto 
buzib tashlaydigan turli xil xaraktcrdagi ba'zan qarama-qarshi 
element larni 
yagona 
ansablga 
birlashtirish 
zarur 
bo’ladi.
Muzeylarning loyihalash ob'ekti sifatidagi ko’pqirraliligi, shuningdek 
rassomlaming ijodiy iinkoniyatlari badiiy echinilarning serqirra va 
ijodiy izlanishning cheksiz bo’lishini ta'minlaydi. Loyihalash ishini 
normal borishi va uni yuqori darajaga ctishida ilmiy jamoa va 
rassomlar o ’rtasida yaqin hamkorlik bo’lishi juda muhimdir. Amaliyot 
shuni ko’rsatmoqdaki rassomlarni ishga ilmiy loyihalashning birinchi, 
ekspozitsiyaning ilmiy konseptsiyasini yaratish bosqichida qo’shilishi, 
hamkorlik sainaradorligini yanada oshiradi. Muddatiga ko’ra bu 
isluiing dastlabki bosqichi -"ob'ektni o*rganish"ga 
to’g’ri kelishi 
muinkin. Bu davrda rassorn muzeyning ilmiy hujjatlari va faoliyati 
bilan, e'lon qilingan adabiyotlar, yangi ekspozitsiyaga oid ishchi 
materiallar bilan tanishadi, loyihalar muhokamasida ishtirok ishtirok 
etadi, fondlar, vistavkalar bilan tanishadi. Shunday qilib tayyorlov 
bosqichining 
maqsadi 
rassomni 
turli-tuinan 
axborot 
bilan
ta'minlashdir, va keyinchalik ishning samaradorligi uni tashkil 
etilayotgan ekspozitsiyaning xususiyatlarini, uning asosiy g’oyalarini 
qanchalik tushunganligiga, manbalar bazasini o'zlashtirganligiga ko’p 
jihatdan Ijog’lik bo'ladi. Rassoin ekspozitsion xonalar bilan batafsil 
tanishib chiqishi lozim. Muzey xodimlari uni binoning ichki 
planirovkasi 
xususiyatlari 
to 'g ’risidagi 
ma'lumotlar 
bilan
ta'minlashlari lozim.Rassoin uchun muzeyga keluvchilaming tarkibi, 
ulainiug qiziqishlari, espozitsiyaning biror qismiga va biror predmetga 
alohida e'tibor bilan qarashlari haqidagi ma'lumotlar ham muhimdir. 
Tomoshabinlar Kontingcntida turistlar yoki maktab o'quvchilarini 
ko’pchilikni tashkil etishiga, asosan yakka tartibdagi tomoshabinga 
moMjallanganligi yoki to’la ekskursiya xizinati ko’rsatishga qarab 
muzeylaming ilmiy va badiiy echimlarida sczilarli farqlar bo’lishi 
mumkin.
ekspozitsiyaning bosh qarori
.
Bir necha zallarda tashkil etiladigan ckspo/itsiyalar uchun bosh 
qaror ishlab chiqiladi. Bosh qarorda muallifning badiiy konseptsiyasi, 
muzey ekspozitsiyasi tuzilishining asosiy badiiy printsiplari, uning 
g’oyaviy inazniuiiini obrazli badiiy ochilishi o ’z aksini topadi. Bundan 
tashqari bir qator aniq vazifalar: asosiy inavzulami ekspozitsiyani 
ko’rish marshruti bo’ylab zallarga va muzey hududiga joylashtirish; 
asosiy eksponatlanii joylashtirish; ekspozitsiyani yoritish va ranglar