Olimov Saydalim Olimovich bha 57-2 sirtqi 1-Topshiriq. Pul nazariyalari- mavzusini mustaqil o’zlashtirish

O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi va uning rivojlanishi.

O’zbekiston Respublikasining pul tizimi va uning rivojlanish tarixi

Har bir davlat o’zining pul tizimiga ega bo’lganidek O’zbekiston mustakil pul tizimiga ega. Respublikamizda mustakil pul tizimini tashkil topishining I-bosqichi 1992 yilni noyabr oyida «so’m-ko’pon» larni muomilaga chiqarilishi hisoblanadi. Pul tizimining ikkinchi bosqichi 1994 yilning 1-iyulidan muomilagacha milliy valyuta «so’m»ni chiqarilishidir.

O’zbekiston respublikasining pul tizimining elementlari:

1. 
   Pul birligi - so’m;
   
2. 
   Pul birligining turlari – qog’oz va metal pullar;
   
3. 
   Ularni muomilaga chiqarish qoidalari;
   
4. 
   Pul, kredit valyuta boshqaruvini amalga oshiruvchi davlat organlari;
   
5. 
   Naqd pulsiz tulov aylanishi va kredit pullar muomilasining olib borishda davlat tomonidan belgilangan shartlar;
   
6. 
   Milliy valyutani chetga olib chiqish va chetdan olib kelish qoidalari;
   
7. 
   Xalqaro xisob - kitoblarni tashkil qilish asoslari;
   
8. 
   Milliy valyutani chet el valyutasiga almashtirish tartibi va davlat tomonidan belgilangan valyuta kursi.
   

2. 
   Milliy valyuta kursi va unga ta’sir etuvchi omillarnitushuntiring.
   

Valyuta kursi — bir mamlakat pul birligining boshqa mamlakat pul birligida ifodalangan narxi. Valyuta kursining qatʼiy qayd etilgan va oʻzgarib turadigan (valyuta bozorida u yoki bu valyutaga talab yoki taklifga qarab) turlari mavjud. Valyuta kursi mamlakatlar valyutasining harid kobiliyati, shuningdek xalqaro toʻlov vositalari (masalan, SDR, yevro) bilan oʻzaro munosabat va boshqa omillar (tovarlar narxini milliy valyutada taqqoslash) asosida belgilanadi. Ularning harid qobiliyatining oʻzgarishi bilan (inflyatsiya darajasi, toʻlov balanslari holati, turli mamlakatlarda turlicha foiz stavkalarining oʻrnatilishi, jahon valyuta bozoriaya mazkur valyutaga ishonch darajasi, shuningdek boshka siyosiy sabablar taʼsirida) valyuta kursi ham oʻzgarib turadi. Markaziy emissiya banki belgilaydigan rasmiy Valyuta kursini hukumat belgilaydigan yoki valyuta bozorida vujudga keladigan erkin valyuta kursidan farqlamoq kerak. Bundan tashqari valyuta kursi milliy pul birligining boshqa davlat valyutasi yoki xalqaro hamda mintaqaviy valyutalar bilan oʻzaro rasmiy oʻrnatilgan munosabatlar boʻyicha („suzib yuruvchi“, „sirgʻaluvchan“ kurs) belgilanishi ham mumkin

Amaldagi valyuta siyosati doirasida valyuta kursining dinamikasi chet el valyutasiga bo‘lgan talab va taklif nisbatiga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki va tashqi omillar hisobiga shakllanadi, deyiladi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy saytida. 
Valyuta kursiga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki omillarga mamlakatda amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosati, aholi va tadbirkorlarning valyuta kursi o‘zgarishi va inflatsiya bo‘yicha kutilmalari kiradi. 

Xususan, Markaziy bank tegishli pul-kredit siyosatini amalga oshirish orqali pul massasi yuqori sur’atlarda o‘sishining oldini olish hamda milliy valyutadagi aktivlarning jozibadorligini oshirish yo‘li bilan chet el valyutasiga bo‘lgan talab va taklif darajasiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Bunda amaldagi qayta moliyalash stavkasi bo‘yicha bank tizimiga likvidlilik berish yoki uni jalb qilish, tijorat banklari uchun majburiy rezerv talablarini o‘zgartirish va boshqa choralarni qo‘llagan holda pul-kredit siyosati instrumentlaridan faol foydalaniladi.