Олийваўртамахсустаълимвазирлиги тошкентдавлатиқтисодиётуниверситети

Хитой солиқ тизими шаклланиши ва ривожланишининг ўзига хос хусусиятлари

Хитойнинг иқтисодий ривожланиши ва шаҳарлашуви ҳамда кенг қамровли аҳолининг даромадларидаги фарқларини ҳисобга олган ҳолда замонавий солиқ тизимини қандай қилиб ривожлантириш муҳокамаси Хитой ҳукумати учун муҳим ҳисобланади. Шунингдек, Хитой солиқ тизимининг ижобий ва салбий томонлари мавжуд. Амалдаги Хитой солиқ тизими регрессиве, мураккаб ҳамда бюджет харажатлари учун даромад этарли эмас. Ушбу камчиликларни бартараф қилиш мақсадида бир қатор солиқ ислоҳоти кўрсатмалари ишлаб чиқилган. Бу ўз ичига юқори даромадга эга бўлган жисмоний шахсларга даромад солиғини ошириш ва босқичма-босқич мазкур жисмоний шахслар сонини кенгайтириш, истъемол солиғи ҳажмини ошириш ва барча солиқлар бўйича зарур бўлмаган имтиёзли солиқ муносабатларини бекор қилишни олади.
Хусусан, Хитой солиқ тизимини муҳокама қилиш асосан иккита
сабабга кўра муҳим ҳисобланади.
Биринчидан, у катта иқтисодий имкониятларга эга ва бу эса даромад бўйича фарқлар билан боғлиқ, солиқ тизими иқтисодий ўсишдан олинган фойдани ва даромадни қайта тақсимлашда муҳим ролни ўйнаши керак.
Иккинчидан, Хитойнинг иқтисодий ривожланиши ва шаҳарлашуви билан боғлиқ, бу эрда ҳар доим халқ товарлари ва соғлиқни сақлаш хизматлари, йўллар, халқ таълими, инфраструктуранинг ривожланиши, миллионлаб бахстизликлар учун умумий хавфсизлик дастурлари ва миллионлаб қари ёшдаги фермерлар учун қарилик нафақалари учун талаб юқори бўлган.Бу турдаги барча хизматлар даромаднинг катта миқдорини талаб қилади. Ҳозирда Хитойда солиққа тортиш ЯИМ нинг 18 фоизини ташкил қилади ва бу эса зарур бўлган бюджет даромади миқдори учун этарли эмас. Хитойнинг амалдаги солиққа тортиш тизими билвосита солиққа тортиш оғирлигига суянади яъни ҚҚС, бизнес солиғи ва махсус истеъмол қилинадиган товарлар учун солиқлар кўпроқ миқдорда ундирилади. Бу шахсий даромад ва юқори даромад олувчиларнинг жадал ўсиши билан боғлиқ, шахсий даромад солиғида юқори солиққа тортиш ўзгарувчан бу эса этказиб бериш хизматларига кўра ишлаб чиқаришда кўпроқ даромад олиш имконини беради.
Амалдаги Хитой солиқ тизими 1994 йилда Солиқ тизими ислоҳоти
Акти билан жорий қилинган, бунда бозор иқтисодиётига мос солиқ тизимини олишга ҳаракат қилинган. Ўшандан буён фақат бир иккита ўзгаришлар қилинган холос. Жорий солиқ тизимида 25 та солиқ тури мавжуд. Улар 8 та гуруҳга ажратилади:

1. 
   Оборот солиқлари. Бу ўз ичига ҚҚС, истеъмол солиғи ва бизнес солиқларини олади.
   
2. 
   Даромадни солиққа тортиш. Бу тадбиркорлар ва жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғини ўз ичига олади.
   
3. 
   Ресурс солиқлари. Бу ресурс солиғи ва шаҳар ҳамда шаҳар типидаги қишлоқ эридан фойдаланганлик учун солиқни ўз ичига олади.
   
4. 
   Мулк солиқлари. Бу уй-жой солиғи ва шаҳар кўчмас мулк солиғини ўз ичига олади.
   
5. 
   Махсус мақсадлар учун солиқ. Бу шаҳар қуриш ва таъмирлаш
   

солиғи, асосий активларга инвестистион йўналишларни тартибга солувчи