Олийваўртамахсустаълимвазирлиги тошкентдавлатиқтисодиётуниверситети

1-чизма. Солиқ маъмурчилигининг моҳиятини аниқловчи ҳолатлар
Бозор муносабатларининг ривожланиши солиққа тортишни бошқаришга бошқача иқтисодий мазмун киритади. Бунда бошқарув аста- секинлик билан статик ҳолатдан чиқиб, турли солиқ ҳуқуқий муносабатларидаги ўзгаришларга оператив равишда ўз муносабатини билдира бошлайди. Шу муносабат билан солиққа тортиш тизимининг ўзи ҳам индикатив хусусиятлар касб этади.
Ҳозирги шароитда солиқ тўловларининг бюджетга ўз вақтида бориб тушмаслиги қуйидаги ҳолатлар тўғрисида сигнал бериши мумкин:

• 
  амалдаги солиқ нормаларининг такрор ишлаб чиқариш талабларига (еҳтиёжларига) жавоб бера олмай қолганлиги ва уларни ревизия қилишнинг зарурлиги;
  
• 
  
  @TDIU_ARM
  солиқ маъмурчилигининг солиқ тушумларини мониторинг қилиш ва солиқлардан қочиш имкониятларини ёпиб қўйиш салоҳиятини
  

(қобилиятини) юқотиб қўйганлиги;
халқаро интеграцион жараёнларнинг кучайганлиги ва солиқ маъмуриятлари томонидан хорижий солиқ қонунчилигининг хусусиятларини ва шунингдек, икки марта солиққа тортишдан қочиш бўйича шартномалар тузишнинг халқаро коидаларини ўзлаштириш заруриятининг вужудга келганлиги. Бунақанги сигналларнинг мавжудлиги солиқ маъмурчилиги методларини қайта кўриб чиқишнинг зарурлигини тақоза этадики, булар оқибат натижада, солиқ маъмуриятларининг таркибий тузилипш ва функциялари, солиқ сиёсатининг йўналишлари ва солиқчиликнинг услубий асосларини тубдан қайта кўриб чиқишга ва ҳатто, солиқ ислоҳотларипинг навбатдаги босқичини ўтказишга ҳам олиб келади

4. Солиқ маъмурчилигини аниқлашда солиқ тизими тузилиши ва солиқ сиёсатини ташкил этишнинг принциплари.

Солиқ маъмурчилигининг моҳиятини аниқлашда солиқ тизими тузилиши ва солиқ сиёсатини ташкил этишнинг тамойиллари ҳам муҳим рол ўйнайди. Шу муносабат билан таъкидлаш жоизки, бу принциплар уч гуруҳга бўлинади:

1. 
   солиққа тортиш жараёнларини маъмурий бошқаришни ўзида акс эттирувчи ташкилий принциплар (умумийлик, тенглилик, ўзгарувчанлик);
   
2. 
   солиқларнинг иқтисодиётга таъсирини ўзида ифодалайдиган иқтисодий принциплар (самадорлилик, тежамкорлилик, тенг тақсимланиш);
   
3. 
   солиқ муносабатларининг қонун нуқтаи-назаридан аниқлилигини кўрсатувчи принциплар ( бирлик-ягоналик, барқарорлик, аниқлилик).
   

@TDIU_ARM
Бу кўрсатиб ўтилганларни чизмали тарзда, бизнингча қуйидагича ифодалаш мумкин (2-чизма).

Ташкилий принциплар		Қонуний нуқтаий- назардан аниқлигини кўрсатувчи принциплар		Иқтисодий принциплар