Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

.
3
. Электрон тижоратда рақамли иқтисодиёт усуллари
 
Янги рақамли маҳсулот (
ёки ҳизмат
)ларни ҳаётга тадбиқ қилиш билан 
тугалланадиган ҳамда бундан кўра кенгроқ миқёсда амалга ошириладиган 
рақамли инновацион фаолиятлар бир-биридан фарқланиши зарур. Хозирги 
даврда янги билим ва информацияни (
ёки рақамли инновацион фаолиятни
) 
яратиш жараёнини тушунишда бир қанча ёндошувлар мавжуд. Тадбиркорлик 
ёндошувига асосан рақамли инновацион фаолият янги маҳсулотни унинг 
ҳақидаги ғоя ҳосил бўлишидан то унинг ўзлаштирилиши, ишлаб 
чиқарилиши, сотилиши ва тижорий самара олинишигача бўлган жараён деб 
тушунилади. Креатив-функционал ёндошувга асосан эса рақамли 
инновацион фаолият самарали ижод фаолияти бўлиб, у янги воситалар 
ёрдамида мавжуд ёки бутунлай янги мақсадларга эришиш деб тушунилади. 
Фалсафий ёндошувга асосан эса рақамли инновацион фаолият деб фанни, 
техникани, иқтисодиётни, тадбиркорликни ва бошқарувни бирлаштириб, 
ижобий синергетик самарага эриша олинадиган жараёнга тушунилади. 
Рақамли инновацион фаолиятнинг иқтисодий моҳиятини қуйидаги чизмада 
ифодаланган янгиликлар 
(билимлар, технологиялар, инновациялар
) яратиш 
жаражонининг бир-бири билан боғлиқ бўлган босқичлари орқали тушуниш 
мумкин: 
Ilmiy g’oya 
Tajriba-
konstruktorlik 
ishlanmalari 
Sinov namunasini 
yaratish 

---

181 
Рақамли инновациялар яратиш илмий изланишлар, тажриба-
конструкторлик ишлари ва уларнинг натижаларини ҳаётга тадбиқ қилиш 
каби янги рақамли маҳсулот яратиш ва уни ўзлаштириш билан боғлиқ бўлган 
барча ишларни ўзига қамраб олган жараёндир. Янгиликлар киритишнинг 
(
рақамли инновацияларнинг
) ҳаётий цикли амалиётга тадбиқ қилиш 
билангина тугамайди, балки у серияли ва оммавий ишлаб чиқариш, сотиш, 
рақамли маҳсулотни тарқатиш ва ундан фойдаланиш жараёнларини ҳам ўз 
таркибига олади. Аммо баъзи ҳолатларда рақамли инновацион маҳсулот 
оммавий ишлаб чиқаришга, алмашинувга ва истеъмолга мўлжалланмаган 
бўлиши ҳам мумкин. Мисол сифатида космик, авиацион, атом саноати 
маҳсулотлари ёки медицина, ядро физикаси ва бошқа юқори технологик 
соҳалар учун ишлаб чиқариладиган эхклюзив (
ягона, ноёб, бир нушада
) 
рақамли маҳсулотларни келтириш мумкин. Шуни ҳам айтиш керакки, ҳар 
қандай серияли ва оммавий ишлаб чиқаришни ҳам инновацион деб 
бўлмайди, албатта.