Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил " " апрелдаги

Ўзбекистон учун мумкин бўлган хатар.
ЖСТга аъзо бўлиш қийин масала. Ўзбекистон савдо-сотиқни асосан МДҲ 
давлатлари каби у билан эркин савдо шартномалари (ФТА) тузилган 
мамлакатлар; у Европа Иттифоқи ва бошқа саноат давлатларининг 
умумлаштирилган имтиёзлар тизимидан (ГСП) фойдаланувчидир. Аслида 
эркин савдо зоналари ва ГСП ЖСТ қоидаларидан озод қилинган. Шу сабабли, 
Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо давлатларга бозорнинг кескин яхшиланиши 
эҳтимолдан йироқ эмас. Эҳтимол, мамлакат ЖСТнинг бошқа аъзолари учун ўз 
бозорларини очиши керак, бу эса рақобатни кучайтиради ва ички самарасиз 
тармоқларни ишдан бўшатади.
 
Ҳозирда Ўзбекистон ўзига хос шароитларни ҳисобга олган ҳолда ЖСТга 
аъзо бўлиш бўйича музокаралар олиб бормоқда. Аммо фойдалар ва 
камчиликлар ўртасидаги мувозанат тўғрисида бир савол бор ва бу мун Ишлаб 
чиқариш самарадорлигини ошириш, савдо низоларини ҳал қилиш 
механизмида тўлиқ иштирок этиш имконияти ва демпинг даъволаридан ҳимоя 
қилиш маҳаллий корхоналар учун ижобий жиҳатлар бўлади. Шу билан бирга, 
рўйхатга олинган имкониятлардан фойдаланиш имкониятларини ошириш 
керак, чунки ЖСТга аъзо бўлган кўплаб мамлакатлар ҳали ҳам антидемпинг 
чораларидан азият чекмоқда. 
ЖСТ 
шартномалари 
ва 
иқтисодиётнинг 
очиқлиги 
янги 
технологияларнинг ички бозорини ривожлантиришга ёрдам беради ва 
маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг жаҳон бозорида рақобатдош бўлишига 
имкон беради. 
Бу нафақат Ўзбекистонда ушбу жараёнларда ўз ролини топиши, балки ўз 
рақобатдош устунлигидан энг самарали фойдаланиши учун жуда муҳимдир. 
Қўшилиш билан боғлиқ умидлар ва таҳдидлар
.
ЖСТга аъзо бўлиш ҳар доим ҳам ҳар бир мамлакатга фаровонлик 
келтиравермайди. Шунинг учун чоралар қай даражада ЖСТга аъзоликнинг 
салбий оқибатларини бартараф этишга ёрдам бериши мумкинлигини аниқ 
белгилаб олиш зарур. Тижорат манфаатлари ва табиий ресурсларни тежаш ва 
атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ўртасидаги зиддиятларни олдини олиш учун 
ЖСТга киришда экологик хавфсизликни таъминлайдиган миллий механизм 
яратилиши керак. Товарлар стандарти ва озиқ-овқат маҳсулотларининг 
хавфсизлиги билан боғлиқ қоидаларга эътибор қаратиш лозим. Аммо шуни 
таъкидлаш керакки, ЖСТнинг ҳужжатлари ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш 
бўйича халқаро шартномалар бир-бирига зид келмайди, аксинча, улар қисман 
тасодифийдир (масалан, импортни чеклаш тўғрисидаги битимларда). 
Жаҳон савдо ташкилотига қўшилиш экспорт учун маҳсулотларнинг 
улуши кам бўлган тақдирда рақобатбардош бўлмаган тармоқлар ва 

---

60 
корхоналарга зарар этказади. Таъсирни биринчи навбатда озиқ-овқат саноати 
ва машинасозлик соҳалари ҳис қилиши аниқ. Шунинг учун маҳаллий ишлаб 
чиқарувчиларни ҳимоя қилиш учун қўшимча ҳаракатлар зарур. 
Агросаноат мажмуасини жамоат томонидан қўллаб-қувватлашга қанча 
рухсат берилиши мумкинлиги ҳақидаги савол ЖСТ билан келишмовчиликлар 
орасида пайдо бўлиши мумкин. Ушбу соҳа Ўзбекистонда кам тузилган ва 
иқтисодий жиҳатдан ривожланмаган. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг 
ортиқча миқдорига эга бўлган Эвропа Иттифоқи мамлакатлари, АҚШ, Канада 
ва Янги Зеландия қўшилиш мамлакатларида қишлоқ хўжалигига давлат 
томонидан 
бериладиган 
субсидияларнинг 
чекланишини 
қўллаб-
қувватламоқда. Ушбу чеклов озиқ-овқат маҳсулотларини экспорт қилиш учун 
бозор чегараларини ўзгартиришга имкон бериши мумкин. 
Маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни ҳимоя қилиш, айниқса қишлоқ 
хўжалиги соҳасида, тўғридан-тўғри хорижий инвеститсиялар учун қулай 
режим ва ички бозорни адолатсиз савдо шерикларидан ҳимоя қилиш билан 
бирлаштирилиши керак. 
Бундан ташқари, табиий монополиялар хизматлари учун паст тариф 
ставкалари ЖСТга кириш жараёнида бекор қилиниши керак, чунки улар ЖСТ 
талабларига мувофиқ субсидиялар сифатида кўриб чиқилади. Бу ижтимоий 
муаммони келтириб чиқариши мумкин. 
Шунингдек, Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлганидан ва ўзини глобал 
рақобатга очганидан кейин Ўзбекистон азият чекиши хавфи мавжуд, чунки у 
фақат хомашё таклиф қилиши мумкин. 
ЖСТга аъзо бўлиш истагини билдирган Ўзбекистон ва бошқа НИСМ 
давлатлари ўртасидаги муносабатларда жиддий муаммолар юзага келади. 
Ўзбекистон ва барча НИСМ мамлакатлари учун долзарб муаммо - янги 
иқтисодий замин шароитида вайрон қилинган алоқаларни янгилаш. 
Мамлакатнинг қўшилишининг оқибатларини биржа бозорига нисбатан 
олдиндан кўриш мумкин. Аввало, йирик банкларнинг манфаатлари таъсир 
қилади. Миллий бозорга кирувчи трансмиллий банклар рақобатдош бўлади ва 
маҳаллий банкларнинг фоиз ставкалари пасаяди. Мантиқан, бу фақат йирик 
корхоналарни чет эл банклари томонидан молиялаштиришга олиб келади ва 
шунга мос равишда ички иқтисодиётдаги валюта оқими сезиларли даражада 
ошади.